تعریف حق السعی در قانون کار + نحوه محاسبه حق سعی

روابطی که بین نیروی کار و کارفرما است، بخش‌های مختلفی را شامل می‌شود و همه پرداختی‌های که به نیروی کار توسط کارفرما داده می‌شود بر اساس قانون کار است. به همین دلیل افراد هنگامی که با عبارت‌های حقوقی قانون کار مواجه می‌شوند، دچار سردرگمی خواهند شد و همین موجب گردیده حقوق‌ آن‌ها ضایع شود. حقوق و دستمزد از مهم‌ترین پرداختی‌های است که توسط کارفرما به نیروی‌های کار مطابق قانون کار داده می‌شود. در این مقاله به بررسی حق السعی، مزد و سایر جزئیات مربوط به آن مطابق با قانون کار پرداخته‌ایم. اگر به اطلاعاتی در رابطه با این که حق السعی چیست، نیاز دارید همراه ما باشید.

منظور از حق السعی چیست؟

معنی السعی همان طور که از نامش بر می‌آید به معنی سعی و تلاش است و معنی حق السعی یعنی دریافت حق تلاش و حق سعی است. حق السعی به انگلیسی Work compensation گفته می‌شود. حق السعی یا حق الزحمه مزد یا پولی است که به شخصی در قبال انجام کاری که انجام داده، پرداخته می‌شود. حق السعی کارگر چیست؟  مطابق فصل سوم قانون کار به اعتبار قرارداد کار همه دریافت‌های قانونی که کارگر در ازای کار خود دریافت می‌کند را حق السعی می‌گویند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• مزایا
• پاداش افزایش تولید
• مزایای غیر نقدی
• ایاب و ذهاب
• خواروبار
• هزینه مسکن
• کمک عائله‌بندی
• حقوق و دستمزد
• اجرت
• حق الزحمه
• سود سالانه و جز آن

به طور کلی در یک مجموعه به ازای کاری که نیروی کار انجام داده مبالغ مختلفی پرداخته می‌شود که این مبالغ شامل موارد نامبرده هستند. در رابطه با حق السعی به این نکته توجه کنید که بین کارگر و کارفرما باید قراردادی بسته شود و مجموعه دریافت‌های که کارگر از کارفرما ماهانه می‌گیرد در آن ذکر شود؛ چون طبق ماده 34 قانون کار بر اساس قرارداد باید کلیه پرداخت‌های قانونی انجام شود. در نتیجه حق السعی دریافت جداگانه و خاصی نیست؛ بلکه به کلیه پرداخت‌های که کارفرما طبق قرارداد به نیروی کار پرداخت می‌کند، حق السعی گفته می‌شود که شامل سودهای مختلف، پاداش‌ها و انواع موارد قانونی است.

بیشتر بخوانید: قانون کار چیست؟ | بررسی مهم ترین قوانین کار و تامین اجتماعی

منظور از حق السعی چیست؟

تعریف حق الزمه در قانون کار

تا این جا به خوبی متوجه شده‌اید که حق السعی به چه معناست. یکی دیگر از موارد مربوط به قانون کار حق الزحمه است. کلمه حق الزحمه در فرهنگ دهخدا به معنی دسترنج و دستمزد است. در تعریف حق الزحمه در قانون کار می‌توان گفت، به دستمزدی که نیروی کار در مقابل کاری که برای کارفرما انجام داده دریافت کرده است، حق الزمه گفته می‌شود.

حق السعی در قانون کار یکی از مهم‌ترین اصطلاحات قانون کار است. حق السعی به زبان ساده به همه دریافتی‌های گفته می‌شود که کارگر ماهانه از کارفرما می‌گیرد. این دریافتی‌ها شامل کلیه مزایا نقدی و غیرنقدی می‌شود. مبلغ حق السعی 1402 طبق قراردادی که بین کارگر و کارفرما انجام شده نباید کمتر از حداقل حقوقی باشد که دولت تعیین کرده است. یک فرد مجرد بدون سابقه کار حداقل حقوق آن از 73082840 ریال نباید کمتر باشد. طبق قانون کار دستمزد روزانه در سال 1402 مبلغ 1769428 ریال است.

مزد (دستمزد) در قانون کار چیست؟

تا این جا شما به خوبی متوجه شده‌اید که  حق السعی چیست. حال ممکن است، خیلی از شما سوال کنید که مزد یا دستمزد چیست؟ فرد در عوض کار مشخصی که برای کارفرما انجام می‌دهد مبلغی پایه و مشخصی دریافت می‌کند که به آن مزد یا دستمزد می‌گویند. مزد به صورت نقدی یا غیر‌نقدی است که همراه با مزایا، خدمات خاص و کالا به کارگر پرداخت می‌شود. مزد پرداخت شده به کارگر باید بر اساس قرارداد بین نیروی کار و کارفرما باشد. به دو شکل زیر مزد پرداخت می‌شود:

• بر اساس تعداد ساعاتی که فرد به کاری مشغول است.
• میزان انجام کار در طی ساعات کاری یا به ازای محصولاتی که کارگر در طی مدت فعالیت خود تولید نموده است.

اگر مزد بر اساس انجام کار مشخص شده (ساخت محصول) باشد به آن کارمزد می‌گویند  و اگر بر اساس ساعت کار باشد به آن مزد ساعتی گفته می‌شود. در این جا توجه داشته باشید که حق السعی را با مزد اشتباه نگیرید. در قراردادی که بین کارفرما و کارگر بسته می‌شود در آن باید ذکر شود که حقوق بر اساس مزد یا کارمزد پرداخته می‌شود.  یک قانون کلی برای ساعت کاری وجود دارد و حداکثر ساعت قانونی کار در روز بیشتر از 8 ساعت نباید باشد.

مزد یا دستمزد بخشی از حق السعی است. در واقع اگر به ازای کار به نیروی کار مزد داده شود شامل هیچ گونه پرداختی دیگری نمی‌شود. یکی دیگر از بخش‌های حق السعی، مزد ثابت است. همان طور که می‌دانید هر شغلی شرایط خاصی مانند سختی کار، مزایای سرپرستی و فوق العاده شغل دارد. اگر دستمزد و مزد به همراه مزایای نامبرده به کارگری پرداخت شود به آن مزد ثابت می‌گویند.

بیشتر بخوانید: منظور از مالیات حقوق و دستمزد چیست؟ | بررسی نکات مهم محاسبه مالیات بر درآمد 

مزد (دستمزد) در قانون کار چیست؟

منظور از مزد ثابت چیست؟

مجموعه حقوق اصلی به اضافه مزایای ثابتی که به تبع شغل به نیروی کار پرداخته می‌شود را مزد ثابت، حقوق پایه یا حقوق ثابت می‌گویند. بخش عمده پرداخت کارفرما به نیروی کار مزد اصلی یا مزد ثابت است. بسیاری از محاسبات مانند افزایش حقوق، طلب مرخصی، سنوات خدمت، کسر کار و اضافه کار بر مبنای مزد ثابت یا همان حقوق پایه انجام می‌شود.

تعریف مزد مبنا یا پایه

به مجموعه حقوق و مزایا مستمر که ماهانه به استثنا سود سالانه، پاداش افزایش تولید، کمک عائله‌مندی، خواربار و کمک هزینه مسکن به کارگر پرداخت می‌شود به آن مزد مبنا یا پایه گفته می‌شود‌. در محاسبه موارد زیر از مزد مبنا استفاده می‌شود:

• ماموریت
• عیدی
• سنوات
• اضافه کار

طبق ماده 36 قانون کار مزد ثابت، شامل مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل و مجموع مزد شغل می‌شود‌. در کارگاه‌هایی که طرح ارزیابی مشاغل و طبقه‌بندی مشاغل وجود ندارد. برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار بر حسب محیط کار و ماهیت شغل مزایایی مانند فوق العاده شغل، مزایای سرپرستی و سختی کار به کارگر پرداخته می‌شود. کارگاه‌های که طرح طبقه‌بندی مشاغل دارند، مزد مبنا را مزد گروه و پایه تشکیل می‌دهد. مزایای رفاهی و انگیزه‌ای مانند سود سالانه، پاداش افزایش تولید، کمک عائله‌بندی، خواربار و کمک هزینه مسکن شامل مزد مبنا و مزد ثابت نمی‌شوند‌.

حق السعی و مزد چه تفاوتی با هم دارند

با توجه به توضیحات و تعارفی که از مزد و حق السعی شده حتما متوجه شده‌اید که تفاوت حق السعی و مزد چیست؟  در ازای کاری که کارگر برای کارفرما انجام داده مبلغی داده می‌شود که به آن مزد گفته می‌شود؛ ولی حق السعی شامل همه دریافتی‌های کارگر مانند مزد، مزایای نقدی، مزایای رفاهی و مزایای غیرنقدی می‌شود.

بیشتر بخوانید: حداقل حقوق قانون کار ۱۴۰۲ چقدر است؟

حق السعی و مزد چه تفاوتی با هم دارند

نحوه محاسبه حق السعی چگونه است؟

اکنون همه شما متوجه شده‌اید که حق السعی چیست و چه مواردی را شامل می‌شود. در این قسمت نحوه محاسبه حق السعی را می‌خواهیم بررسی کنیم. با توجه به این که کلیه پرداختی‌ها به کارگر را حق السعی می‌گویند. برای محاسبه حق السعی باید جداگانه تمام مزایای نقدی و غیرنقدی محاسبه شوند‌. به عنوان مثال سنوات، عیدی، حق السعی ایام بلاتکلیفی کارگر، شب‌کاری، اضافه‌کاری، جمعه‌کاری و مزد هر ساعت باید محاسبه شوند و مبلغ حاصل از جمع تمام آن‌ها حق السعی است. موارد نامبرده بالا به صورت زیر محاسبه می‌شوند:

• مزد روزانه ÷۷.۳۳ برای محاسبه مزد هر ساعت کار
• ساعات اضافه کار×1.4× مزد ساعتی نحوه محاسبه اضافه کاری قانون کار است.
• فرمول محاسبه جمعه‌کاری قانون کار به صورت ساعات جمعه‌کاری ×0.4× مزد ساعتی محاسبه می‌شود.
• فرمول محاسبه شب‌کاری قانون کار به صورت ساعات شب‌کاری ×0.35×مزد ساعتی می‌شود.
• فرمول محاسبه سنوات سالانه به صورت حقوق ماهیانه × سابقه کار (به سال) محاسبه می‌گردد.
• فرمول محاسبه سنوات ماهانه برای یک‌سال معادل یک ماه حقوق است.
• فرمول محاسبه عیدی و پاداش برای یکسال معادل دو ماه حقوق هست.

نمونه قرارداد حق السعی

کلیه دریافت‌های که ماهانه به طور مستمر کارفرما به نیروی کار پرداخت می‌کند را حق السعی می‌گویند که شامل مزد، مزایای نقدی و مزایای غیر نقدی می‌شود که در قرارداد تمامی مواردی که شامل حق السعی می‌شوند باید در قراردادی که بین کارفرما و نیروی کار بسته شده‌، ذکر شود. حق السعی شامل مواردی مانند دستمزد، کمک عائله‌بندی، سود سالانه، ایاب‌و‌ذهاب، مزایای نقدی و پاداش افزایش تولید می‌شود‌.

بر اساس قراردادی که بین کارگر و نیروی انسانی بسته شده اگر به صورت روزانه یا ساعتی مبلغ مزد باید پرداخته شود بعد از 15 روز، در پایان هفته و پایان روز مزد باید محاسبه شود‌‌. اگر پرداخت مزد بر اساس قرارداد به صورت ماهانه باشد باید در آخر ماه محاسبه شود. اگر بر اساس قرارداد مزایا و حقوق کارگر در ماه‌های سی‌ویک‌روزه باشد باید محاسبه آن بر اساس سی‌‌ویک روز انجام گردد.  عکس زیر نمونه قرارداد حق السعی است.

بیشتر بخوانید: بیمه بیکاری چیست و شامل چه افرادی می شود؟

نمونه قرارداد حق السعی

حق السعی به چه مواردی تعلق می‌گیرد؟

همان طور که بارها و بارها گفته شد حق‌السعی شامل کلیه مزایای نقدی و غیرنقدی می‌شود که ماهانه به کارگر پرداخت می‌شود. هزینه رفت‌وبرگشت به محل کار، سود سالانه مجموعه، پاداش افزایش تولید، مزایا عائله‌بندی، هزینه خواروبار و هزینه مسکن از مواردی هستند که در قرارداد حق السعی باید ذکر شوند. قراردادی که بین کارفرما و نیروی کار بسته می‌شود و تمام موارد حق السعی در آن ذکر شده از شرایط دریافت حق السعی محسوب می‌شود. در واقع شرط پرداخت حق السعی این است که در قرارداد مواردی که شامل حق السعی می‌شوند، ذکر شده باشند‌.

یکی از موارد حق السعی حق ماموریت است. هنگامی که نیروی کار به مکانی که حداقل 50 کیلومتر تا محل کار فاصله داشته باشد، برود و یک شب مجبور باشد در محل ماموریت بماند مشمول حق ماموریت می‌شود. مبلغ حق ماموریت از مزد ثابت روزانه کارگر در حالت عادی نباید کمتر باشد.

بیشتر بخوانید: محاسبه عیدی سال ۱۴۰۲ عیدی کارگران، کارمندان بازنشستگان و مستمری بگیران

منظور از حق السعی ایام بلاتکلیفی چیست؟

هنگامی که به دلایل مختلف کارگر از کار خود اخراج شود. مدتی طول می‌کشد تا هیئت اختلاف حکم نهایی را صادر کند. در واقع به فاصله زمانی بین اخراج کار تا صدور حکم، ایام بلاتکلیفی کارگر یا ایام تعلق کارگر است. در این مدت کارفرما طبق قانون باید حق السعی را مانند گذشته به کارگر پرداخت کند که به این نوع حق السعی، حق السعی ایام بلاتکلیفی گفته می‌شود. در این جا به این نکته توجه کنید که ایام بلاتکلیفی کارگر به عنوان سابقه کار برای کارگر به حساب می‌آید.

نحوه محاسبه حق السعی ایام بلاتکلیفی

همان طور که گفته شده کارفرما باید طبق قانون در ایام بلاتکلیفی کارگر به او حق السعی ایام بلاتکلیفی را پرداخته شد. نحوه محاسبه حق السعی ایام بلاتکلیفی همانند محاسبه حق السعی است و تمام مزایا نقدی و غیرنقدی که طبق قرارداد ماهانه به نیروی کار پرداخته می‌شود‌ باید مبالغ آن‌ها به صورت جداگانه و تک‌تک محاسبه شود؛ سپس تمام مبلغ به دست آمده با هم جمع می‌شوند و عدد حاصل از جمع کلیه مزایا نقدی و غیرنقدی همان حق السعی ایام بلاتکلیفی است.

بیشتر بخوانید: بیمه عمر و تامین اتیه چیست و چه مزایایی دارد؟

نحوه محاسبه حق السعی ایام بلاتکلیفی

جمع‌بندی در مورد حق سعی

حق السعی کارگر چیست؟ پاسخ این سوال به خوبی در مطالب گفته شده بیان شد. به کلیه دریافت‌های که ماهانه نیروی کار دریافت می‌کند حق السعی می‌گویند که شامل جمع کلیه مبالغ نقدی و غیرنقدی می‌شود.  در این مقاله به بررسی کلیه جزئیات حق السعی پرداخته‌ایم‌. مزد (دستمزد)، حق الزحمه، مزد ثابت و مزد پایه از بخش‌های حق السعی هستند که در این مقاله اطلاعاتی کافی در مورد آن‌ها گفته شد.