خلاقیت: شیوه های پرورش خلاقیت

در مقاله خلاقیت چیست و چه مراحلی دارد؟ با مفهوم و ویژگی های خلاقیت و تفکر خلاقانه آشنا شدیم و دانستیم که از نظر دکتر گراهام والاسِ روانشناس تحقق خلاقیت دارای چه مراحلی (مراحل خلاقیت) است. و در ادامه به بیان استراتژی هایی برای ایجاد و تقویت خلاقیت پرداختیم. و اکنون به شیوه های پرورش خلاقیت در فرد خواهیم پرداخت.

برای اینکه بتوانید خلاقیت لازم را در حل مسائل و رویارویی با مشکلات داشته باشید باید بتوانید در انجام برخی امور مهارت لازم را کسب کنید و در نتیجه در این موارد ذهن خود را پرورش دهید.

ما معمولا پس از مدتی کلنجار رفتن با تفکرات قبلی خود و به اصطلاح سبک و سنگین کردن آن ها به تفکر جدیدی دست می یابیم اما این فکر نهایی زمانی خلاقانه خواهد بود که نتیجه نهایی به دست آمده به اندازه کافی بدیع باشد. در ادامه به بیان نکاتی می پردازیم که شما را در رسیدن به پرورش خلاقیت یاری کند.

1) یکی از شیوه های پرورش خلاقیت این است که به دنبال راه حل های مختلف باشید

گاهی اوقات در برخورد با مسائل ما به دنبال تقلید از. راهکارهای قبلی یا راهکارهای دیگران در مواجهه با مسائل هستیم. و به اصطلاح در این موارد ما سعی می کنیم. در پاسخ به مشکلات پیش روی خود راه حل های قبلی و راه حل های اتخاذ شده توسط دیگران را کپی-پیست (copy-paste) کنیم. این کار ضعف های زیادی دارد چرا که اولا ممکن است. مسئله ما مسئله سابق نباشد و از این رو پاسخ سابق نیز در مورد آن کارا نباشد. از طرف دیگر این پاسخ داده شده به نوبه خود ممکن است پاسخ درست یا کاملی نبوده باشد. باید توجه کنیم که مسئله ما، پاسخ ما را طلب می کند و مسئله دیگران پاسخ آن ها را.

علاوه براین باید توجه کنیم که لزومی ندارد مسائل فقط و فقط یک پاسخ داشته باشند. مسائل مختلف می توانند راه حل ها و راهکارهای متفاوتی داشته باشند که ضروری است. بنا به موقعیت خود آن ها را کشف کنیم. باید اجازه دهید ذهنتان آزاد و رها بین راه حل های مختلف حرکت کند. و مسیر خود را در این بین باز کند. در این صورت است که بهترین راه حل موجود را کشف خواهید کرد. و این پاسخ دقیقا پاسخ خود شما در جواب به مسئله شماست.

بیشتر بخوانید: گام های مهم حل مسئله (Problem-solving ) چیست؟

2) منتظر جوانه زدن ایده خلاق خود بمانید

گاهی اوقات ممکن است در مورد پرسشی که توجه شما را به خود جلب کرده است. جرقه ای به ذهن شما بزند. این جرقه به عنوان یک بذر در ذهن شما وجود دارد و باید صبور باشید. تا این بذر در ذهن شما جوانه بزند. به عنوان مثال جرقه ایده قانون شناوری زمانی در ذهن ارشمیدس زده شد. که او به حمام رفته بود. او خوشحال با فریاد یافتم! یاقتم! از حمام خارج شد.

جرقه زدن ایده برای به ثمر نشستن یک ایده کافی نیست. بلکه باید صبوری کرد تا ایده شکل اصلی خود را پیدا کرده. و با جوانه زدن آن به ثمر بنشیند. برای این کار باید بر ایده خود متمرکز بمانید و شاهد شکوفه دادن این ایده باشید. این تمرکز باید همه جانبه و با توجه به پرسش شما باشد. زمانی که با توجه خود به این ایده و صبر در مورد به بار نشستن آن کردید. در نهایت ایده شما تبدیل به یک درخت تنومد شده و میوه خواهد داد. اکنون شما باغبانی خواهید بود که ثمره تلاش و صبرتان را از درخت خود خواهید چید.

3) ترس را کنار بگذارید

ترس دشمن خلاقیت است و قطعا انسان های ترسو انسان های خلاقی نخواهند بود. خلاقیت شما را با خود به دنیاهای ناشناخته و بکر می برد. دنیاهایی که به ظاهر در ابتدا ناشناخته به نظر می رسند. اما انسان های خلاق با  پرورش خلاقیت خود به آن دست می یابند. چیزی که باعث می شود انسان های زیادی از دایره انسان های خلاق خارج شوند. ترس آن ها از نوآوری و سرکشی به سرزمین های جدید است.

درست است که در ابتدا این سرکشی با ریسک بالا همراه است. و همین ریسک بالا باعث ترس شما می شود ولی نتیجه کار یقینا دلچسب خواهد بود. ممکن است از اشتباه کردن بترسید. و با چسبیدن به همان راهکارهای کلیشه ای قبلی حاشیه امنی برای خود ایجاد کنید. اما مطمئن باشید این حاشیه امن زیاد طول نخواهد کشید. و این حاشیه به ظاهر امن شما را از آینده و امکانات آن غافل می سازد.

بنابراین به شما توصیه می کنیم برای پرورش خلاقیت خود، ترس را کنار بگذراید و کوله بار خود را برای سفر به سرزمین های دور دست آماده کنید.

4) برای پرورش خلاقیت، خود را تغییر دهید

تغییر نگرش خود یکی از مهم ترین عوامل به وجود آورنده خلاقیت است. این تغییر نگرش باید در زیست و زندگی ما ریشه داشته باشد. یعنی باید نگرش ما نسبت به زندگی و محیط و… دگرگون شود. اگر برای انجام کارهایتان در یک جا می نشینید ذهنتان نیز به آن مکان و افرادی که در آنجا هستند عادت می کند. بنابراین سعی کنید در زمان های مختلف و در مکان های مختلف قرار بگیرید. و از محیط و افراد پیرامون خود الهام بگیرید. ممکن است مکان های جدید و افراد جدید به شما ایده های نابی را القا کنند. که پیش از این به آن ها بی توجه بوده اید.

تغییر نگاه یا نگرش موجب شکوفا شدن استعدادها و توانمندی های شما می شود. شما با دیدن رفتار و منش دیگران و چگونگی انجام کارها و حل مسائل توسط آن ها با راهکارهای جدیدی که ممکن است. تا به حال به ذهن شما خطور نکرده باشد پی می برید. این آشنایی قدرت پرورش خلاقیت شما را در کشف راهکارهای جدید بهبود می بخشد.

5) ارتباط با کودک درونتان یکی دیگر از شیوه های پرورش خلاقیت است

گاهی اوقات ما به شکل بی موردی درگیر حساسیت های بزرگسالانه می شویم. و همین امر موجب می شود نتوانیم بهتر و خلاقانه تر بیندیشیم. در اینجا نیاز است سهم بیشتری از فکر خود را در اختیار کودک. درونمان که توسط شخصیت بزرگسال ما سرکوب می شود قرار دهیم.

گاهی ممکن است ایده های کودک درونمان مسخره و سطحی به نظر برسند اما نباید فراموش کرد که ایده های کودک درون ما همیشه بکر و ناب هستند. و می توانند با استفاده از تجربه های شخصیت رشدیافته ما اصلاح و تعدیل شوند. این ایده ها با کمک این دو جنبه از شخصیت ما می توانند بهترین راه حل های خلاقانه را برای ما به ارمغان آورند. و ما می توانیم همیشه به آن ها به عنوان منبع پر قدرت تفکر خلاقانه اتکا کنیم.

6) سعی نکنید همیشه کامل باشید

ما همگی دوست داریم انسان های کاملی باشیم و بهترین ها را داشته باشیم. اما توجه افراطی به این موضوع موجب می شود نتوانیم خلاقانه عمل کنیم. باید به یاد داشته باشیم که کامل بودن ایده آل است. اما این ضعف را دارد که گویی کنار دیواری ایستاده ایم که خیلی خیلی بلندتر از قد و قامت ماست. در نتیجه ما نمی توانیم آن طرف دیوار را ببینیم و در دنیای خود محبوس خواهیم ماند. دنیای درونی که بدون دنیای بیرونی سرد و تاریک است. و برای جلا یافتن این دنیا نیاز به ارتباط با دنیای بیرونی داریم.

ما باید یاد بگیریم برحسب توانایی های حال حاضر خود اقدام به انجام کاری کنیم. یا سعی کنیم ابتدا توانمندی های خود را افزایش داده و سپس خواستار ایده آل ها باشیم. به اصطلاح نباید بیش از اندازه دهانمان لقمه ای بر داریم. لقمه ای که در گلوی ما گیر می کند و موجب کسالت ما خواهد شد.

در مورد تفکر خلاقانه نیز نباید به دنبال آرزوهای دور و دراز باشیم بلکه باید برای رسیدن به اهداف در دسترس خودمان به دنبال راهکارهای خلاقانه و بدیع باشیم. راهکارهای خلاقانه ما چیزی خارج از ذهن ما نیستند که دست دراز کنیم. و آن ها را برداریم. بلکه این راهکارها در موقعیت های مسئله آفرین در ذهن ما زاده می شوند و نیاز است. بر حسب توانمندی های درونی ما مورد انتظار قرار گیرند.

7) تصویر هدفتان را در ذهنتان نگه دارید

داشتن تصویر ذهنی از چیزی که می خواهید به آن برسید روشی قدرتمند برای حرکت رو به جلو محسوب می شود. حتی زمانی که خلاقیت شما در پایین ترین میزان خود قرار داشته باشد. تصویرسازی یکی از مهمترین شیوه های پرورش خلاقیت برای نگه داشتن اشتیاقتان برای موفقیت است. این تصویرسازی ذهنی مانند یک نقشه راه در دسترس عمل می کند که شما باید با طی کردن گام به گام شهرها و روستاهای کوچک و بزرگ به مقصد خود برسید.

بدون این تصویرسازی شما در بین مسیرها و شهرهای مختلف گم خواهید شد یا از مسیر اصلی خود دور خواهید شد. درحالی که برای خلاقانه اندیشیدن ثانیه ها نیز مهم و سرنوشت ساز هستند. باید به یاد داشت که افراد خلاق همیشه در ابتدای هر کاری تصویرسازی مناسبی از هدف خود داشته اند و بر مبنای آن حرکت کرده اند. در واقع افراد خلاق بدون نقشه اصلا پیش نمی روند و نقشه آن ها چیزی به جز تصویر ذهنی از هدف خودشان نیست.

8) یکی دیگر از شیوه های پرورش خلاقیت یادداشت برداریست

زمانی که ذهن خلاقتان شروع به کار کرد مداد و کاغذ در کنار خود داشته باشید تا بتوانید تراوشات ذهنی و ایده هایی که به صورت خلق الساعه به ذهن شما می رسد را یادداشت کنید. این گونه شما سریع تر به پاسخ خواهید رسید.

تفکر خلاقانه سریع و چابک است و شما باید مانند دروازه بانی که قدرت مهار سنگین ترین ضربه ها را دارد آن ها را سریع مهار کنید. بنابراین سعی کنید ایده های متنوع خود را سریعا یادداشت کرده و پس از کنار هم قرار دادن آن ها به یک پیکره واحد یعنی همان تفکر خلاقانه خود دست یابید.

9) برای پرورش خلاقیت، سفر خلاقانه خود را هرچه سریعتر آغاز کنید

تفکر خلاقانه حساب و کتاب ندارد حتی ممکن است پر سر و صدا باشد و البته گاهی نیز آرام و آهسته در ذهن شما نقش می بندد. تفکرات مرتبط با هم را رها کنید و به جای روش خطی با استفاده از روش پرش فکری فکر کنید. تفکر خطی این خیال خام را در ذهن شما به وجود می آورد که هر چیز بدون ارتباطی که به دنبال هم آمده است الزاما با یکدیگر رابطه دارد ولی ممکن است در عمل اینگونه نباشد. علاوه بر این با روش پرش فکری شما قادر خواهید بود بین مفاهیمی که گمان می کنید ارتباطی با یکدیگر ندارند پل زده و راه حل های خلاقانه را کشف کنید.

روانشناسان بر این عقیده اند که احساس عدم اطمینان موجب می شود ذهن انسان به ایده های جدید نیز فکر کند. برعکس، آسودگی یکنواختی و راحت طلبی همواره شما را به راه حل های پیش پا افتاده و فرسوده می رساند. راه حل های تکراری و از پیش موجودی که با رسیدن به آن دیگر نو بودن و ابتکاری بودن در آن وجود نخواهد داشت و بر این اساس دیگر راه حل خلاقانه نخواهد بود.