مدیریت تکنولوژی و تصمیم گیری در مورد تکنولوژی

مقدمه؛ مدیریت تکنولوژی

مدیریت تکنولوژی یک چارچوب فکری و ابزار عملی است که به درک بهتر تکنولوژی و اتخاذ تصمیمات آگاهانه در مورد آن کمک می‌کند. امروزه ارزیابی تکنولوژی در سطح کلان به‌عنوان یک منبع اطلاعاتی کلیدی شناخته می‌شود که داده‌ها و تحلیل‌ها را در فرآیند سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های استراتژیک وارد می‌کند. مدیریت تکنولوژی نه‌تنها به بررسی نتایج مورد انتظار، بلکه به تحلیل پیامدهای غیرمنتظره، فرصت‌ها و ریسک‌های مرتبط با تکنولوژی‌های جدید و تثبیت‌شده می‌پردازد. به‌عبارت دیگر، این حوزه یک مبحث بین‌رشته‌ای است که علوم، مهندسی و مدیریت را به‌هم پیوند می‌دهد.

از دیدگاه مدیریت تکنولوژی، تکنولوژی مهم‌ترین عامل تولید ثروت است؛ ثروتی که فراتر از پول، شامل ارتقای دانش، سرمایه فکری، بهره‌وری منابع، حفاظت از محیط‌زیست و سایر عوامل مؤثر در بهبود کیفیت و استاندارد زندگی می‌شود. تفاوت اصلی دنیای امروز با گذشته، سرعت بالای تحولات تکنولوژیک است؛ دنیا در حال تغییر است و این تغییر روزبه‌روز شتاب بیشتری می‌یابد. تکنولوژی‌های نوظهور، فرصت‌ها و چالش‌های جدیدی ایجاد می‌کنند و مدیریت تکنولوژی با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، به‌عنوان ابزاری کلیدی و لاینفک در این فرآیندها ظاهر می‌شود.

منظور از مدیریت تکنولوژی چیست؟

مدیریت تکنولوژی از دو واژه «تکنولوژی» و «مدیریت» تشکیل شده است، بنابراین برای درک مفهوم آن، ابتدا بهتر است معنای هر یک از این واژه‌ها را بررسی کنیم.

تکنولوژی به معنای عملکردی سیستماتیک است که شامل تکنیک‌ها، فعالیت‌ها، دانش‌ها و مهارت‌هایی می‌شود که به خلق کالا یا ارائه خدمات بهتر منجر می‌شوند. مدیریت نیز به معنای هماهنگی و هدایت منابع با استفاده از دانش و مهارت به‌منظور دستیابی به اهداف مشخص است.

بنابراین، مدیریت تکنولوژی به معنای مدیریت خلق، کسب و به‌کارگیری تکنولوژی برای اهداف مشخصی مانند بومی‌سازی فناوری، توسعه اقتصادی و ارتقای کیفیت زندگی است. این حوزه، رشته‌ای تخصصی است که مفاهیم مدیریت، علوم انسانی، علوم پایه و مهندسی را در هم می‌آمیزد.

مدیریت تکنولوژی دارای سه گرایش اصلی است:

1. انتقال تکنولوژی

2. نوآوری تکنولوژی

3. سیاست‌های تحقیق و توسعه و استراتژی‌های توسعه صنعتی

مدیریت تکنولوژی چه اهدافی را دنبال می کند؟

همان‌طور که اشاره شد، مدیریت تکنولوژی از اصول مدیریت برای کشف، توسعه و بهره‌برداری از تکنولوژی استفاده می‌کند. هدف اصلی آن، شناسایی و ساماندهی تحولات فنی در حوزه تکنولوژی است تا به بهبود عملکرد شرکت‌ها و سازمان‌های تکنولوژی‌محور کمک کند.

در واقع، مدیریت تکنولوژی با سازمان‌دهی و هدایت تحولات در زمینه‌هایی مانند انتقال تکنولوژی، کاربرد بهینه تکنولوژی، نوآوری و تعمیق دانش فنی، به شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی این امکان را می‌دهد که ضمن حفظ ارزش‌های موجود و اتکا به توانمندی‌های فناورانه خود، ارزش‌های جدید خلق کنند و مزیت رقابتی پایدار ایجاد نمایند.

مسائل ضروری در مدیریت تکنولوژی چیست؟

مدیریت تکنولوژی یک فرایند پیچیده است که شامل مجموعه‌ای از داده‌های کمی و کیفی و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با آن‌ها می‌شود. یک سیستم هوشمند مدیریت تکنولوژی باید سه مسئله اصلی را مدنظر قرار دهد:

1. هوش (Intelligence):
   اگرچه کامپیوترها در امور مدیریتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند، کاربرد آن‌ها در گذشته تقریباً محدود به سیستم‌های اطلاعات مدیریت (MIS) بود. این سیستم‌ها عمدتاً می‌توانستند اطلاعات موجود در پایگاه داده‌های خود را ارائه دهند و نقش تحلیلی یا پیش‌بینی پیچیده نداشتند.

2. یکپارچگی (Integration):
   در محیط واقعی مدیریت، نیازمند ترکیبی از تحلیل‌های کمی و توصیف‌های کیفی از رفتار سیستم هستیم. فرایند مدیریت و تصمیم‌گیری می‌تواند شامل محاسبات عددی، تحلیل داده‌ها و استدلال‌های کیفی باشد تا تصمیمات به شکل جامع و هماهنگ اتخاذ شوند.

3. اتوماسیون (Automation):
   در مدیریت تکنولوژی، کاربران به اطلاعاتی نظیر داده‌ها، دانش و فرایندها نیاز دارند، بدون آنکه الزاماً بدانند چه منابعی لازم است، چگونه به دست آورده شوند و چگونه هماهنگ شوند تا به نتیجه مطلوب برسند. اتوماسیون به این معناست که سیستم بتواند بسیاری از این فعالیت‌ها را به‌صورت خودکار و با حداقل دخالت انسانی انجام دهد.

بیشتر بخوانید: واقعیت افزوده چیست؟ به بهانه معرفی هدست واقعیت افزوده vision pro جدید

مهمترین کاربردهای مدیریت تکنولوژی

تکنولوژی‌های نوظهور، محیط کسب‌وکار و رقابت جهانی را به‌طور مداوم تغییر می‌دهند. در چنین شرایطی، سیستم‌های مدیریتی باید توانایی انطباق سریع با تحولات فنی و بازار را داشته باشند. مدیریت تکنولوژی، به‌عنوان رشته‌ای میان‌رشته‌ای که ترکیبی از علوم پایه، علوم انسانی، اقتصاد و مهندسی است، نقش کلیدی در این زمینه دارد.

کاربردهای اصلی مدیریت تکنولوژی شامل موارد زیر است:

کمک به زندگی بهتر

یکی از اهداف تکنولوژی خدمت به بشر و بهبود کیفیت زندگی افراد است. مدیریت تکنولوژی با کمک به خلق ، توسعه و بکارگیری تکنولوژی به آسان شدن زندگی برای بشر کمک می کند.

تولید ثروت

تولید ثروت یکی از بزرگترین اهداف مدیریت تکنولوژی است. در این رشته تخصصی که هم در ابعاد ملی و هم در ابعاد فردی و سازمانی کاربرد دارد از تکنولوژی و فرآیندهای مرتبط با آن برای خلق ثروت استفاده می شود.

اشتراک پیشرفت بین ملت ها

یکی از کاربردهای مدیریت تکنولوژی کم کردن فاصله سطح رفاه و خدمات در کشورهای مختلف است. با انتقال تکنولوژی به کشورهای دیگر تمام مردم جهان می توانند از سطوح بالای پیشرفت های فناوری در زمینه های مختلف بهره مند شوند.

انواع مدل های فرایند مديريت تكنولوژي

مدیریت تکنولوژی مجموعه ای از سیستم ها و فرایند هاست که در جهت کشف، توسعه و بهره برداری از تکنولوژی مورد استفاده قرار می گیرند. مدل های مختلفی برای اجرای فرآیندهای مدیریت تکنولوژی طراحی شده است که در ادامه برخی از محبوب ترین آن ها را معرفی می کنیم.

مدل مورین

مدل مورین یکی از قدیمی ترین و همچنین محبوب ترین مدل های بیان شده برای اجرای فرایند مدیریت تکنولوژی است که فرایند مدیریت تکنولوژی را در 4 گام اصلی زیر تعریف می کند.

۱) شناسایی تکنولوژی‌ها:

در مدل مورین اولین مرحله، شناخت تکنولوژی بر اساس نیازهای سازمانی است. در این گام باید تکنولوژی های مورد نیاز سازمان شناسایی شوند.

۲) ارزیابی تکنولوژی:

در گام دوم تکنولوژی های شناسایی شده مورد ارزیابی قرار می گیرند. ارزیابی تکنولوژی از جنبه های مختلفی همچون پیش بینی تحولات و دوره عمر تکنولوژی انجام می شود. ارزیابی تکنولوژی به سازمان کمک می کند تا پیامدهای مثبت و منفی استفاده از تکنولوژی مورد نظر را پیش بینی کند‌.

۳) بهبود و توسعه‌ تکنولوژی:

در گام سوم مدل مورین، برنامه ریزی و اقدامات لازم برای ارتقا و توسعه تکنولوژی های انتخاب شده در داخل سازمان صورت می گیرد.

۴) استفاده بهینه:

استفاده بهینه از تکنولوژی بهبود یافته آخرین مرحله مدل مورین در اجرای فرایند مدیریت تکنولوژی است. در گام آخر این مدل، از تکنولوژی های بهبود یافته ای که با سازمان سازگار شده اند، به نحو احسن استفاده می شود.

مدل گریگوری

مدل گریگوری هم یکی از مدل های فرآیند مدیریت تکنولوژی است که مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. این مدل در سال ۱۹۹۵ توسط گریگوری ارائه شد و شامل پنج مرحله به شرح زیر است.

ا) شناسایی تکنولوژی ها

شناسایی تکنولوژی‌هایی که مرتبط با حوزه کاری سازمان هستند و بر فعالیت های سازمان موثر هستند اولین گام از مدل گریگوری است.

۲) انتخاب تکنولوژی‌

در مرحله دوم از بین تکنولوژی های شناسایی شده تکنولوژی هایی که باید توسط سازمان پشتیبانی شوند، انتخاب می شوند.

۳) جذب تکنولوژی‌ها

در این مرحله باید تکنولوژی های انتخاب شده را وارد سازمان کرد تا بتوان از آنها استفاده نمود. روش های مختلفی برای جذب تکنولوژی به سازمان وجود دارد که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.

۴) بهره‌برداری از تکنولوژی‌ها

در مرحله چهارم مدل گریگوری بهره برداری از تکنولوژی برای تولید منفعت انجام می گیرد. در این مرحله ، از تکنولوژی برای بهبودعملکرد سازمانی و افزایش سودآوری و کاهش هزینه های سازمان استفاده می شود.

۵) محافظت از دانش و نوآوری خلق شده

صیانت از داشته های مبتنی بر تکنولوژی و محافظت از دانش که در محصولات و سیستم تولیدی وجود دارد، آخرین مرحله از اجرای فرایند مدیریت تکنولوژی به شیوه گریگوری است.

مدل فال و همکاران

ایده مدل فال و همکاران از همان مدل گریگوری گرفته شده است ، با این تفاوت که در مدل فال و همکاران دو مفهوم جدید با مدل گریگوری تلفیق شده اند. از آنجایی که عدم توجه به تفاوت استراتژی بنگاه و استراتژی تکنولوژی و ایجاد جریان بین آن ها به کمک مدیریت تکنولوژی صحیح ، باعث کاهش اثر بخشی پشتیبانی از استراتژی ها می شود در مدل فال و همکاران دو نوع دورنمای تجاری و تکنولوژیکی مطرح شده که از طریق فرایند مدیریت تکنولوژی با یکدیگر ارتباط دارند.

در واقع در مدل فال دو جنبه بازرگانی و تکنولوژیکی برای مدیریت فرایند در بنگاه در نظر گرفته شده است که با ایجاد دانش بین این دو منظر می توان بین کشش اقتصادی بازار و فشار تکنولوژیکی تعادل برقرار کرد. بر اساس مدل فال و همکاران سه سطح برای فرایند مدیریت تکنولوژی در نظر گرفته شده است که شامل موارد زیر هستند.

الف) سطح استراتژی:

این سطح بیشتر به استراتژی کلی و اقتصادی سازمان مربوط می شود. شناسایی تکنولوژی در این سطح انجام می شود.

ب) سطح نوآوری:

گام‌هایی مانند انتخاب و محافظت از تکنولوژی در این سطح طرح می‌شوند. همچنین مواردی مانند ارزیابی و فرایندهای نوآورانه هم در این سطح جای دارند.

ج) سطح عملیاتی:

در این سطح بیشتر به بعد تکنولوژی توجه می شود و بهره برداری از تکنولوژی در این سطح جای دارد. این سطح از مدیریت تکنولوژی و هر دو دورنمای تجاری و استراتژیک از محیط سازمان و خود سازمان متاثر هستند.

کشش تقاضا در مقابل فشار تکنولوژی در مدل فال

در مدل فال از این مفهوم هم برای مدیریت بهتر فرایند تکنولوژی استفاده شده است. مطابق با این مفهوم کشش تقاضا که از بعد تجاری نشات می گیرد بر بعد تکنولوژی هم تاثیر می گذارد. به بیان ساده تر چون میزان تقاضا بر بعد تجاری تاثیر گذار است به طور غیر مستقیم بر بعد تکنولوژی هم تاثیر می گذارد. به همین دلیل از یک سو کشش تقاضا و از سوی دیگر فشار تکنولوژیکی ایجاد می شود و این دو مورد استراتژی کلی سازمان را تحت تاثیر قرار می دهند.

همچنین مطابق با مدل فال و همکاران، گفتگو و تعامل میان عوامل بازرگانی و عوامل تکنولوژیکی در یک کسب و کار نقش مهمی بر مدیریت فرایند تکنولوژی دارد و مدیریت تکنولوژی صحیح مستلزم ایجاد جریان دانش میان بین دو بعد بازرگانی و تکنولوژیکی، برای دستیابی به تعامل میان کشش بازار و فشار تکنولوژیکی است.

مدیریت در انتقال تکنولوژی چیست و روش های انتقال آن چگونه است؟

انتقال تکنولوژی به معنی انتقال یک فناوری از سوی فرد، سازمان یا از محلی که خلق شده به فرد، سازمان یا محل دیگری است. در فرایند انتقال تکنولوژی دانش و مهارت به کارگیری تکنولوژی هم بین افراد یا سازمان ها منتقل می شود. انتقال تکنولوژی معمولا به دو شکل افقی یا عمودی انجام می شود.

انتقال افقی

در انتقال افقی تکنولوژی در یک سطح مشخص از یک محل به محل دیگری انتقال می یابد. به این نوع انتقال، انتقال هم سطح هم گفته می شود چون در طی آن، فناوری بدون تغییر سطح از یک ناحیه به ناحیه دیگر منتقل می شود.

انتقال عمودی

در انتقال عمودی اطلاعات فنی و یافته های کاربردی به مرحله توسعه در محل دیگری منتقل می شوند. به انتقال عمودی انتقال تحقیق و توسعه هم گفته می شود چون در طی این انتقال تکنولوژی از یک سطح وارد سطح دیگری می شود.

روش های متداول انتقال تکنولوژی

انتقال تکنولوژی به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود که هر کدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. برخی از مهم‌ترین روش‌ها عبارتند از:

1. سرمایه‌گذاری (Investment):

   • سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI): شرکت‌های بین‌المللی با تأسیس شعبه یا واحد تولیدی در کشور میزبان، تکنولوژی را منتقل می‌کنند. این روش برای کشورهایی با منابع طبیعی فراوان و نیروی کار ارزان رایج است.

   • سرمایه‌گذاری مشترک (Joint Venture): در این روش یک شرکت محلی و یک شرکت خارجی به‌صورت مشارکتی فعالیت می‌کنند. تفاوت آن با FDI در این است که در JV کنترل و مالکیت میان طرفین تقسیم می‌شود و به کشور میزبان امکان یادگیری و بهره‌گیری بهتر از تکنولوژی داده می‌شود.

2. قراردادهای لیسانس (Licensing Agreements):
   عرضه‌کننده فناوری اجازه استفاده از دانش فنی یا فناوری خود را در ازای مبلغی مشخص و برای مدت معین به طرف دریافت‌کننده می‌دهد. در این روش، مالکیت فناوری منتقل نمی‌شود و کنترل اصلی در اختیار عرضه‌کننده باقی می‌ماند.

3. قراردادهای کلید در دست (Turnkey Contracts):
   عرضه‌کننده فناوری متعهد می‌شود تمام مراحل طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی یک پروژه صنعتی را انجام دهد و در نهایت واحد آماده بهره‌برداری را تحویل دهد.

4. واردات کالاهای سرمایه‌ای و ماشین‌آلات:
   این روش به کشورها امکان می‌دهد با خرید تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی، تکنولوژی را وارد کنند. اثربخشی این روش منوط به وجود زیرساخت‌های صنعتی و توان جذب فناوری در کشور میزبان است.

5. قراردادهای بیع متقابل (Buy-back Contracts):
   عرضه‌کننده فناوری تجهیزات و دانش فنی لازم را در اختیار کشور دریافت‌کننده قرار می‌دهد و در آینده محصولات تولیدی او را به‌عنوان بازپرداخت اصل و سود سرمایه‌گذاری خریداری می‌کند. این روش بیشتر در صنایع بزرگ مانند نفت و گاز رایج است.

منظور از مدیریت تکنولوژی مدرن و مدیریت تکنولوژی استراتژیک چیست؟

مدیریت تکنولوژی مدرن به مجموعه‌ای از رویکردها و ابزارهای نوین اطلاق می‌شود که در مدیریت چرخه عمر فناوری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع مدیریت بر بهره‌گیری از فناوری‌های روز مانند هوش مصنوعی، کلان‌داده (Big Data)، دیجیتالی‌سازی فرآیندها و نوآوری باز تمرکز دارد و هدف آن افزایش بهره‌وری، سرعت بخشیدن به نوآوری و توانایی انطباق سریع با تغییرات محیطی است. به بیان دیگر، مدیریت تکنولوژی مدرن بیشتر بر کاربردهای عملی و روزآمد فناوری در سازمان‌ها تأکید می‌کند.

در مقابل، مدیریت تکنولوژی استراتژیک رویکردی بلندمدت است که فناوری را به‌عنوان یک منبع استراتژیک در نظر می‌گیرد. در این نوع مدیریت، موضوعاتی مانند رصد و پیش‌بینی روندهای فناورانه، انتخاب فناوری‌های کلیدی، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، بومی‌سازی و ایجاد مزیت رقابتی پایدار مورد توجه قرار می‌گیرند. هدف اصلی این رویکرد، همسو کردن استراتژی فناوری با استراتژی کلان سازمان یا کشور و ایجاد مزیت رقابتی در بلندمدت است.

✅ به‌طور خلاصه:

• مدیریت مدرن تکنولوژی = استفاده از ابزارها و روش‌های نوین برای مدیریت بهتر امروز.

• مدیریت استراتژیک تکنولوژی = طراحی برنامه‌های کلان و بلندمدت برای تضمین مزیت رقابتی فردا.

مدیر تکنولوژی به چه کسی گفته می شود؟

مدیر ارشد فناوری (CTO – Chief Technology Officer) یا مدیر تکنولوژی فردی است که شناخت عمیقی از فناوری‌های سازمان دارد و توانایی برنامه‌ریزی، هدایت و مشارکت در توسعه فناوری‌های مورد نیاز را داراست.

یک مدیر ارشد فناوری موفق باید هم بر جنبه‌های فنی و تکنولوژیک و هم بر ابعاد تجاری و کسب‌وکاری سازمان تسلط داشته باشد.

برای ایفای این نقش، مدیر تکنولوژی نیازمند مجموعه‌ای از مهارت‌ها و ویژگی‌هاست، از جمله:

• آشنایی با ابزارها و روش‌های مدیریتی

• تسلط بر مفاهیم و زیرساخت‌های فناوری

• مهارت در مستندسازی و تعریف فرآیندها

• توانایی تصمیم‌گیری و مسئولیت‌پذیری

• قدرت رهبری و مدیریت تیم‌های فنی

شرح وظایف مدیر تکنولوژی

مدیر تکنولوژی به عنوان یک فرد آگاه به تکنولوژی و همچنین مسئول امور فنی تکنولوژی در یک سازمان، وظایف خاصی را بر عهده دارد، برخی از مهم ترین وظایف مدیر تکنولوژی عبارتند از:

مدیریت و برنامه ریزی

مدیریت تیم فنی و برنامه ریزی برای توسعه و گسترش فناوری و همچنین شناسایی فرصت و ریسک هایی که تکنولوژی مورد نظر و سازمان را تهدید می کند از اصلی ترین وظایف یک مدیر فناوری است.

جذب نیروی فنی و زمان بندی اجرای اهداف

از دیگر وظایف مدیر تکنولوژی می توان به جذب و استخدام نیروی های فنی مورد نیاز برای اجرا و توسعه تکنولوژی اشاره کرد. همچنین مدیر تکنولوژی زمانبندی اجرا و پایان پروژه ها را تعیین میکند و بر اساس این زمان بندی اهداف سازمان را اجرا می کند.

ترسیم چشم انداز آینده شرکت

مدیر فناوری علاوه بر شناسایی تهدید ها و فرصت ها باید با تحقیق در مورد ابعاد مختلف تکنولوژی و شرایط سازمان چشم انداز آینده سازمان و تکنولوژی مورد نظر را ترسیم کند .به علاوه مدیر تکنولوژی جنبه های مختلف توسعه و فناوری در سازمان برای کشف راه های جدید جهت پیشرفت بیشتر سازمان را بررسی می کند.

بهترین کتاب ها در زمینه آموزش مدیریت تکنولوژی کدامند؟

اگر به رشته مدیریت تکنولوژی علاقه مند هستید بهتر است با افزایش سطح آگاهی و اطلاعات خود در این زمینه خودتان را برای ورود به دنیای پیچیده و هیجان انگیز تکنولوژی و رشته مدیریت تکنولوژی آماده کنید. برخی از کتاب های مفید در زمینه آموزش مدیریت تکنولوژی در ادامه معرفی می شوند.

کتاب مدیریت تکنولوژی فعالیت ها و ابزارها

این کتاب نوشته دیلک ستیندامار، رابرت فال و دیوید پروبرت است و توسط دکتر رضا انصاری و دکتر جواد سلطان زاده ترجمه شده است. در این کتاب تلاش شده است با بهره‌گیری از مفهوم «توانمندی‌های پویا» چگونگی تحقق اهداف اصلی مدیریت تکنولوژی را توضیح دهد. نویسندگان این کتاب، برای توضیح این موضوع علاوه بر معرفی شش فعالیت اصلی مدیریت تکنولوژی، فهرستی از ابزارهای پرکاربرد این حوزه‌ها را ارائه کرده‌اند.

کتاب مدیریت تکنولوژی و نوآوری

کتاب مدیریت تکنولوژی و نوآوری نوشته مارگارت‌ای. وایت، گری‌دی بروتن ناشر و ترجمه آقایان غلامرضا توکلی، مصطفی صفدری‌رنجبر، محمد مقصودیان، مهرداد شفیعی ، یکی دیگر از کتاب های پرطرفدار در زمینه مدیریت تکنولوژی است. در این کتاب ضمن توضیح مباحث پایه و اهمیت مدیریت تکنولوژی و نو آوری به توضیح ارتباط فرایند استراتژی و مدیریت تکنولوژی و نوآوری پرداخته شده است و مبحث نو آوری در مدیریت تکنولوژی به طور کامل تشریح شده است. این کتاب همچنین دارای چهار پیوست کاربردی با موضوعاتی همچون مسئولیت اجتماعی، مدیریت پروژه و پلتفرم ها و… است.

معرفی رشته مدیریت تکنولوژی در دانشگاه

رشته مدیریت تکنولوژی یکی از شاخه‌های رشته مدیریت است و در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری ارائه می‌شود. این رشته به‌عنوان یک حوزه بین‌رشته‌ای، ارتباط مستقیمی با علوم مهندسی، علوم طبیعی، علوم اجتماعی، تجزیه صنعتی و کسب‌وکار دارد.

همان‌طور که گفته شد، سه گرایش اصلی این رشته عبارت‌اند از:

1. انتقال تکنولوژی

2. نوآوری تکنولوژی

3. سیاست‌های تحقیق و توسعه و استراتژی‌های توسعه صنعتی

سرفصل و چارت رشته مدیریت تکنولوژی

رشته مدیریت تکنولوژی در ابعاد ملی، سازمانی و فردی ارائه می‌شود و موضوعاتی مانند:

• سیاست علم و تکنولوژی

• نوآوری تکنولوژی

• تغییرات فناورانه

• کارآفرینی تکنولوژیک و سرمایه‌گذاری‌های جدید

• چرخه عمر محصول و فرآیند

• برنامه‌ریزی و پیش‌بینی تکنولوژی

از جمله سر فصل‌های اصلی آن به شمار می‌آیند. چارت درسی رشته مدیریت تکنولوژی بسته به مقطع تحصیلی شامل دروس عمومی، مشترک و تخصصی است. در ادامه نمونه‌ای از دروس کارشناسی ارشد ارائه شده است:

دروس مشترک

1-تئوریهای اقتصادی و سیر تحول تکنولوژی، 2- تکنولوژی و توسعه، 3-تئوریهای نوآوری مدلها، فرآیندها و سیاستها، 4-پیش بینی تکنولوژی، 5- ارزیابی تکنولوژی، 6- مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته، 7- نظریه های مدیریت پیشرفته، 8- مدیریت استراتژیک پیشرفته، 9- مدیریت تولید پیشرفته، 10- سیستم های اطلاعاتی مدیریت تکنولوژی

دروس تخصصی – گرایش انتقال تکنولوژی

1- حقوق مالکیت معنوی تکنولوژی، تجارت و توسعه، 2- مدلهای انتقال تکنولوژی، 3- سرمایه گذاری خارجی و انتقال تکنولوژی، 4- پروژه ترم

دروس تخصصی – گرایش نوآوری تکنولوژی

1- نظام ملی نوآوری و رشد، 2- تکنولوژیهای نو و محیط زیست، 3- نوآوری و تغییرات تکنولوژی، 4- پروژه ترم

دروس تخصصی – گرایش استراتژیهای توسعه صنعتی

1- مزیتهای نسبی در رابطه با اولویت های سرمایه گذاری، 2- مدلهای توسعه صنعتی در کشورهای صنعتی تازه صنعتی شده و درحال رشد، 3- نقش دولت ها در راهبری توسعه، 4- پروژه ترم

دروس تخصصی – گرایش سیاستهای تحقیق و توسعه

1- برنامه ریزی علوم و تکنولوژی و آموزش و توسعه منابع انسانی؛ اولویت و نیازهای تحقیقاتی، 2- ارتباط مراکز علمی و صنعتی، 3- سازمانهای تحقیق و توسعه و پارک تحقیقاتی صنعتی، 4- پروژه ترم

بازار کار رشته مدیریت تکنولوژی چگونه است؟

با توجه به پیشرفت روز افزون فناوری و ایجاد جو رقابتی در بین کسب و کارهای مختلف برای استفاده از تکنولوژی های مدرن، چشم انداز این رشته در آینده روشن است و بازار کار رشته مدیریت تکنولوژی برای افراد متخصص در این زمینه مناسب به نظر می رسد. دانشجویان رشته مدیریت تکنولوژی می توانند با کسب مهارت‌های جانبی از جمله مهارت زبان و کامپیوتر و فراگیری کامل مباحث مهم این رشته از جمله قراردادهای انتقال تکنولوژی و قواعد حقوقی آن، شرایط مناسبی برای ورود به بازار کار پیدا کنند.

البته ناگفته نماند که مشاغل حوزه‌ی تکنولوژی و فناوری اطلاعات برای بازار کشورهای کمتر توسعه یافته کمی مبهم هستند اما با پیشرفت فناوری این مشاغل هم روز به روز جایگاه بهتری کسب می کنند. در حال حاضر بازار کار دکتری مدیریت تکنولوژی در بسیاری از کشورها مناسب است و در صورت فراهم شدن زیر ساخت ها برای کارشناسان این رشته هم جایگاه های شغلی در دسترس هستند.

تاریخچه مدیریت تکنولوژی

رشته مدیریت تکنولوژی اولین بار توسط انستیتو تکنولوژی ماساچوست (MIT) در سال ۱۹۸۱ و در مقطع کارشناسی ارشد ارائه شد. بعد از شکل گیری این رشته، با پیشرفت بیشتر تکنولوژی و افزایش اهمیت استفاده از آن ، تاکنون ده‌ها دانشگاه دوره‌های آموزشی متنوعی در مقاطع مختلف تحصیلی، در این رشته تخصصی ارائه کرده اند. در حال حاضر صدها تشکل ملی و بین‌المللی اعم از انجمن‌های تخصصی که شامل IAMOT انجمن بین‌المللی مدیریت تکنولوژی،EUROMOT انجمن مدیریت تکنولوژی اروپا IRAMOT انجمن مدیریت تکنولوژی ایران هستند موسسات آموزشی و شرکت‌های مشاوره‌ای ، در بخش مدیریت تکنولوژی، در کشورهای مختلف فعالیت دارند.

آیا مدیریت تکنولوژی رشته مناسبی برای اپلای است؟

بله با توجه به پیشرفت روز افزون تکنولوژی و اهمیت دانش‌های مرتبط با تکنولوژی های جدید در کشورهای توسعه یافته، این گرایش از مدیریت یکی از گرایش های خوب برای اپلای است.

سوالات مطرح شده در رشته مدیریت تکنولوژی

رشته مدیریت تکنولوژی بر پاسخ به سؤالات زیر تمرکز دارد:

1. چگونگی خلق تکنولوژی: فرآیندهای تولید فناوری‌های جدید و نوآوری.

2. استفاده از تکنولوژی برای فرصت‌های کسب‌وکار: چگونه می‌توان فناوری را به فرصت‌های تجاری و درآمدزا تبدیل کرد.

3. یکپارچه‌سازی استراتژی تکنولوژی و کسب‌وکار: همسو کردن تصمیمات فناورانه با اهداف کلان سازمان.

4. کسب مزیت رقابتی از طریق تکنولوژی: استفاده از فناوری برای برتری نسبت به رقبا.

5. طراحی سازمان‌های سازگار با تحولات تکنولوژیک: ساختار و فرآیندهایی که توانایی انطباق سریع با تغییرات فناوری را داشته باشند.

6. زمان مناسب استفاده یا کنار گذاشتن تکنولوژی: شناسایی موقعیت‌هایی که ورود به فناوری جدید به نفع سازمان است و مواقعی که بهتر است از آن صرف نظر شود.

مثال کاربردی

مثال: شرکت کسرا را نشان می‌دهد که چگونه یک سازمان می‌تواند با استفاده از تکنولوژی‌های نوین، محصولات خود را بهبود داده و خدمات جدید ارائه کند.
مثلاً استفاده از حضور و غیاب ابری برای کارکنان، نمونه‌ای از کاربرد عملی مدیریت تکنولوژی برای افزایش کارآمدی و ارزش افزوده است.

جمع بندی

مدیریت تکنولوژی رشته‌ای است که علوم مهندسی، انسانی و کسب‌وکار را ترکیب می‌کند و با هدف کشف، توسعه و به‌کارگیری فناوری شکل گرفته است. این دانش برای خلق ارزش، انتقال فناوری و بهبود بهره‌وری سازمان‌ها کاربرد دارد و در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تدریس می‌شود. مقاله حاضر نیز به بررسی مبانی، فرایندها و استراتژی‌های مدیریت تکنولوژی پرداخته است.

بیشتر بخوانید: تفاوت dark web و deep web؛ اینترنت چه بخش هایی دارد؟