همه چیز درباره مالیات بر دارایی؛ معرفی انواع مالیات بر ثروت 

مالیات بر دارایی یکی از قوانین مهمی است که امروزه در جوامع بشری مختلف در حال پیاده سازی است. احتمالا در تولیدات سینمایی راجع به فاصله طبقاتی زیادی که در بین اقشار جامعه وجود داشته است، سکانس‌های زیادی را دیده‌اید.

از دیرباز تا کنون همواره همواره بخش عظیمی از ثروت جاری در یک کشور، در قبضه عده محدودی قرار داشته است؛ به همین دلیل قانون مالیات بر ثروت تایید شد تا در جهت حمایت از افراد کم درآمد جامعه و کم کردن فاصله اجتماعی در جهت ایجاد رفاه بیشتر عمل کند. اینکه است و مبنای مالیات بر دارایی چیست کاملا بستگی به دارایی‌ها و مستغلات افراد متمول جامعه دارد. در ادامه انواع مالیات بر ثروت مثل: مالیات زمین‌های بایر، منازل مسکونی و قوانین مربوطه را ذکر خواهیم کرد.

منظور از مالیات بر دارایی با مالیات بر ثروت چیست؟ 

مبحث مالیات بر دارایی و ثروت یا property tax یکی از قوانین جا افتاده و اصلی در اخذ مالیات است. تقریبا تمامی کشورهای سطح اول جهان و توسعه یافته، با جدیت تمام اجرا شدن این قانون را پیگیری می‌کنند. در طی این سال‌ها شاهد پیشرفت کشورهای تابع قانون مالیات بر دارایی و صرف ثروت در جهت پیشرفته شدن آن‌ها بوده‌ایم.

اینکه مالیات بر دارایی چیست در تعریف ساده بدین صورت بیان می‌شود: در این نوع مالیات، بنیان و اساس پرداخت مالیات بر دارایی و ثروت دارنده ملک، خودرو و دیگر موارد استوار است. در حقیقت قانون مالیات بر ثروت بستگی به دارایی‌هایی که شخص قبلا کسب کرده و اکنون مالک آن‌ها است، نظارت دارد. این دارایی‌ها می‌توانند به واسطه فعالیت خود فرد مثل سرمایه گذاری و… بدست آمده باشند و یا از طریق ارث و موارد دیگر؛ در هر صورت شامل قانون مالیات بر درآمد خواهد شد.

بیشتر بخوانید: منظور از مالیات حقوق و دستمزد چیست؟ | بررسی نکات مهم محاسبه مالیات بر درآمد 

کاربرد مالیات بر دارایی چیست؟

لزوم وضع قوانین مالیات بر ثروت ممکن است از نظر برخی سرمایه داران ظالمانه بنظر برسد؛ اما اقتصاددانان برای ایجاد زمینه‌ جامعه سالم از نظر اقتصادی، همواره بر اجرای اخذ مالیات از سرمایه داران تاکید دارند.

مهم‌ترین کاربرد این قانون، ایجاد تعادل و بالانس در جامعه است. طبق قوانین مالیاتی پرداخت انواع مالیات بر دارایی اجباری است و برای افراد خاطی مجازات‌هایی در نظر گرفته شده که در قوانین کشورهای مختلف تفاوت دارد. مهمترین کاربرد مالیات بر ثروت تامین بودجه، کم کردن فاصله طبقاتی از طریق سرمایه‌های مازاد، افزایش رفاه اجتماعی و ثبات اقتصادی است.

مالیات بر دارایی بر چه اساس و مبنایی است؟

شاید بپرسید اساس و مبنای مالیات بر دارایی چیست و چگونه تعیین می‌شود. مشخصات درصد مالیاتی که می‌پردازید، می‌تواند روی سرمایه شما در دراز مدت تاثیر داشته باشد. در واقع می‌توان گفت حتی اختلاف کم در تفاوت درصد مالیات پرداختی، می‌تواند تفاوت‌های اساسی ایجاد کند.

به همین دلیل قانون گذاران طی محاسبات مختلف در نظر می‌گیرند که چند درصد از هر دارایی و مستغلات مثل منزل، خودرو و… باید به دولت پرداخت شود. همچنین در راستای اجرای عدالت اجتماعی، میزان کل دارایی‌های فرد هم در نظر گرفته خواهد شد تا اشخاص متناسب با میزان دارایی‌های خود مالیات پرداخت کنند.

مالیات بر دارایی و مالیات بر مصرف چه تفاوتی با هم دارند؟

تفاوت مالیات بر دارایی و مالیات مصرف در کشورهای مختلف مقداری متفاوت است. مالیات بر مصرف در گروه مالیات‌های غیر مستقیم قرار می‌گیرد در صورتی که مالیات بر دارایی نوعی از مالیات مستقیم است. به همین جهت شیوه اخذ مالیات در این دو روش تا حد زیادی متفاوت است.

مالیات بر مصرف می‌تواند شامل: مالیات بر ارزش افزوده، مالیات فروش و مالیات بر کالاهای وارداتی و… شو‌د. در کشور ما به دلیل وجود نداشتن زیرساخت‌ های مناسب برای به اجرا درآوردن قانون مالیات مالیات بر مصرف بدین شکل محاسبه نمی‌شود. در نتیجه قانون گذار تصمیم گرفته است تا از طریق مالیات بر ارزش افزوده و دیگر روش‌هایی جایگزینی اخذ این نوع مالیات را پیاده کند.

پنج دسته مهم مالیات بر درآمد در ایران کدامند؟

مهم‌ترین نوع مالیات بر دارایی معمولا در پنج گروه دسته بندی می‌شوند که در ادامه توضیح داده‌ایم.

مالیات بر دارایی املاک 

مالیات بر دارایی املاک یکی از شناخته شده ترین انواع مالیات بر ثروت است که قوانین مخصوصی دارد. مالیات سالانه املاک که پیش از این وجود داشت، از این قانون حذف شده است؛ اما هنوز هنوز مالیات مربوط به منازل لوکس پابرجا است. املاک با شرایط مرخصی که ارزشی بیش از 10 میلیارد تومان دارند، مشمول قانون مالیات بر دارایی املاک می‌شوند. این واحدها با در نظر گرفتن شرایط زیر مشمول مالیات خواهند شد.

• نرخ مالیات 0.1% ( یا دو صدم در صد)، برای واحد مسکونی به ارزش 10 الی 15 میلیارد تومان در نظر گرفته می‌شود.
• مالیات 0.2% برای منازل با ارزش 15 الی 25 میلیارد تومان
• مالیات 0.3% برای واحد‌های مسکونی به ارزش 25 الی 40 میلیارد تومان
• نرخ مالیات 0.4% برای خانه‌هایی به ارزش 40 الی 60 میلیارد تومان
• مالیات 0.5% برای واحد‌های مسکونی بیش از 60 میلیارد تومان 

با همین فرمول اگر ارزش گذاری یک منزل مسکونی بیش از 15 میلیارد تومان باشد، باید سالانه حدود 5 میلیون تومان به عنوان مالیات بر دارایی املاک به سازمان امور مالیاتی پرداخت شود. البته انواع دیگری از مالیات بر درآمد هم وجود دارد که در ادامه اشاره می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: بیمه عمر و تامین اتیه چیست و چه مزایایی دارد؟

مالیات بر مستغلات مسکونی بدون سکنه 

این قانون آخرین بار در سال 1394 مورد بازبینی قرار گرفت. به موجب این قانون خانه‌های خالی از سکنه بعد از یک سال از زمان خالی ماندنشان مشمول مالیات می‌شوند. این قانون به جهت جلوگیری از احتکار منازل مسکونی توسط سودجویان تصویب شده است.

صاحبان منازل مسکونی موظف هستند از سال دوم خالی ماندن این منازل، نیمی از مالیات بر درآمد از اجاره را پرداخت کنند. نرخ پرداخت مالیات به ازای سال سوم خالی ماندن هم به همان میزان است. از سال سوم به بعد 1.5 برابر درآمد اجاره را باید به عنوان مالیات پرداخت کنید. 

مالیات بر زمین‌های بایر

یکی دیگر از انواع مالیات بر ثروت روی زمین‌های بایر بسته می‌شود. این نوع مالیات هم به زمین‌های بدون استفاده تعلق می‌گیرد. در این قانون ذکر شده: صاحبان زمین‌هایی که بدون دلیل از زمین‌های خود نمی‌کنند، ملزم به پرداخت مالیات هستند. 

در تعریف اراضی بایر گفته می‌شود زمینی که در گذشته از آن بهره برداری شده و در زمان حاضر بلا استفاده رها شده است. درصد نرخ مالیات به شرح زیر است.

• مالیات 2% برای زمین‌هایی که به مدت 2 الی 4 سال بایر و بلااستفاده بوده است.
• مالیات 4% برای زمینه‌هایی که به مدت 4 سال بایر مانده است.
• نرخ مالیات 5% برای زمین‌هایی که به مدت بیش از 5 سال بایر بوده‌اند. 
• نرخ مالیات 12% هم برای زمین‌های بایر با کاربری مسکونی در نظر گرفته شده است.

مالیات بر ارث 

مالیات بر ارث از زمان فوت صاحب دارایی به اموال او تعلق می‌گیرد. این مالیات هنگام انتقال به ورثه محاسبه شده و از اموال او کم می‌شود. نکته مهم در تعیین این مالیات مشخص شدن معافیت های مالی پیش از محاسبه مالیات بر ارث است.

هزینه کفن و دفن طبق عرف جامعه و بدهی متوفی هم از جمله مواردی هستند که پرداخت مالیات بر ارث شامل انواع نمی‌شود و معاف هستند. یک فاکتور مهم در تعیین نرخ مالیات بر ارث میزان نزدیک بودن وارثان به شخص فوت شده است که در ادامه اشاره خواهیم کرد.

• وراث درجه اول: شامل فرزند، همسر، والدین و نوه می‌شود. نرخ مالیات برای ارث این افراد با در نظر گرفتن ارزش مال و اموال به ارث رسیده بین 5% الی 35% خواهد بود.

• وراث درجه دوم: شامل خواهر، برادر و فرزندان خواهر و برادر می‌شود. نرخ مالیات ارث برای این افراد بین 15% الی 45 خواهد بود.

• وراث درجه سوم: شامل دایی، خاله، عمه، عمو و فرزندان آن‌ها می‌شود. نرخ مالیات ارث برای این افراد با در نظر گرفتن ارزش ارث، بین 35% الی 65% خواهد بود.

مالیات حق تمبر

مالیات تمبر را بابت صادر و باطل کردن تمبر باید پرداخت کنید. تمام اشخاصی که دارای پروانه کسب هستند، باید برای رسمی کردن و لازم الاجرا نمودن اسناد و مدارک خودشان، مالیات حق تمبر را پرداخت کنند. مالیات بر حق تمبر هم یک نوع مالیات مستقیم است که دولت اخذ می‌کند و معمولا هنگام انتقال دارایی و… اخذ می‌شود.

بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد سامانه مودیان مالیاتی

مالیات بر دارایی متوفی چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

ماترک متوفی و تن اموالی که از وی باقی مانده است، پس از محاسبه قرض‌ها شامل مالیات بر ارث می‌شود. همینطور که اشاره کردیم وراث در 3 گروه دسته بندی می شوند که گروه اول اقوام درجه یک، گروه دوم اقوام درجه دو و به همین ترتیب دسته بندی می شوند.

باید توجه کنید که در صورت وجود حتی یک ورثه، ارثی به افراد طبقات بعدی تعلق نخواهد گرفت. 

درصد مالیات برای هر طبقه نسبت به ارزش اموال و با درصد مشخصی اخذ می‌شود. مثلا اگر مالیات برای اقوام درجه اول 5% باشد، این مقدار به صورت ثابت برای وراث طبقه دوم و سوم به ترتیب 2 برابر و 4 برابر خواهد شد. 

در ادامه چند مورد از مهم‌ترین میراثی که در مالیات بر ارث محاسبه می‌شوند را ذکر کردیم. درصد مالیات برای طبقه اول را هم می‌تواند مشاهده کنید. در صورتی که درصد مالیات را برای طبقات دوم و یا سوم می‌خواهید، درصد ذکر شده را به ترتیب 2 برابر یا 4 برابر کنید.

• سپرده بانک: طبقه اول 3% (طبقه دوم 6% و طبقه سوم 12% خواهد بود)
• سپرده موسسات اعتباری و مالی: نرخ مالیات طبقه اول 10%

• ملک مسکونی: نرخ مالیات برای وراث درجه یک 7.5%

• سرقفلی مغازه و اموال تجاری: نرخ مالیات طبقه اول 3%

• اجناس مغازه: نرخ مالیات گروه اول 10%

• املاک اداری: میزان مالیات 3%

• خودروها: تعرفه مالیات طبقه اول 3% خواهد بود.

• سهام بورسی: نرخ مالیات اقوام درجه یک 0.75% خواهد بود.

• سهام غیر بورسی: دارای تعرفه مالیاتی  6% برای اقوام درجه یک.

• اراضی بایر و باغ: نرخ مالیات 0.75% برای گروه اول 

• اوراق مشارکت: تعرفه 3% برای وراث درجه اول.
• حق امتیاز: دارای نرخ مالیات 10% برای وارثان طبقه اول.

بررسی مالیات بر دارایی خودرو و نحوه محاسبه آن

یکی دیگر از انواع مالیات بر دارایی مالیات خودرو است‌. این نوع مالیات برای ماشین‌هایی به ارزش بیش از 1.5 میلیارد تومان بسته می‌شود. درصد آن‌ از بین 1% الی 4% متغیر خواهد بود. در ادامه نحوه محاسبه مالیات ماشین را می‌توانید مشاهده کنید.

• 1 الی 1.5 میلیارد تومان: 1% مالیات بر دارایی

•  1.5 الی 3 میلیارد تومان: 2% مالیات بر دارایی 
• 3 الی 4.5 میلیارد تومان: 3% مالیات بر دارایی
• بیش از 4.5 میلیارد تومان: 4% مالیات بر دارایی 

مالیات بر دارایی در جهان چگونه است؟

در سایر کشورهای جهان هم بستگی به قوانین و شرایط موجود در هر کشور، مالیات بر ارث وجود دارد. این نوع مالیات تقریبا همیشه اخذ می‌شود و قوانین سفت و سخت ولی عادلانه‌ای برای محاسبه میزان مالیات بر ثروت و اخذ آن وجود دارد. در کشورهای دیگر هم املاک، دارایی‌های منقول مستغلات، معاملات سرمایه‌ای، انتقال چک و موارد این چنینی شامل قانون پرداخت مالیات بر دارایی می شوند.

بیشتر بخوانید: قانون کار چیست؟ | بررسی مهم ترین قوانین کار و تامین اجتماعی

قوانین مالیات بر ثروت چیست؟

مالیات بر ثروت به دلیل گسترده بودن جامعه هدفی که دارد، همواره مورد بازبینی، تصحیح و به روز رسانی قرار می‌گیرد. همچنین به دلیل اینکه دارایی‌ها به اشکال متفاوتی وجود دارند امروزه انواع مختلفی از مالیات بر ثروت وجود دارد که به آن اشاره کردیم. بخشنامه‌های جدید چگونگی محاسبه مالیات بر دارایی‌های مختلف، هرساله توسط سازمان امور مالیاتی کل کشور اعلام خواهد شد.

مشاهده سوابق مالیاتی با کد ملی

اگر می‌خواهید از سوابق مالیاتی خود اطلاع حاصل کنید، ابتدا باید وارد سامانه مالیاتی کل کشور به آدرس: my.tax.gov.ir شوید. اگر قبلا در سایت ثبت نام نکرده‌اید، حتما نسبت به وارد کردن اطلاعات خود و ثبت نام در سایت اقدام کنید‌ در ادامه در سامانه استعلام بدهی مالیاتی ابتدا کد ملی و سپس رمز عبور را که از قبل (هنگام ثبت نام) دارید، وارد کرده و در پنل کاربری خود سوابق مالیاتی را مشاهده می‌کنید.

سوالات متداول 

چه دارایی‌هایی مشمول مالیات بر دارایی می‌شوند؟

طبق قانون (ماده 1 قانون مالیات‌های مستقیم)، همه مالکین حقیقی و حقوقی که دارایی‌های آن‌ها مشمول پرداخت مالیات بر ثروت می‌شود، باید نسبت به پرداخت مالیات خود اقدام کنند.

مالیات بر دارایی چگونه محاسبه می‌شود؟

مالیات بر دارایی طبق نظر اقتصاددانان و کارشناسان محاسبه می‌شود و شرایط جامعه، میزان دارایی و… در تعیین نرخ آن دخیل است.

جمع بندی مالیات بر دارایی با مالیات بر ثروت

مالیات بر دارایی یکی از انواع مهم مالیات‌های مستقیم است که در قوانین آن در جوامع مختلف در حال اجرا است. قانون گذاران هر ساله قوانین و تعرفه‌های مالیات بر ثروت را بررسی می‌کنند و در صورت نیاز اصلاحات لازم را به عمل می‌آورند. بر اساس انواع دارایی‌ها (مثل خودرو، منزل مسکونی، اراضی بایر و…) انواع مختلفی از مالیات بر دارایی تعریف می‌شود که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم و نرخ مالیات را در هر کدام ذکر کردیم.