بررسی قانون سختی کار و شرایط دریافت سختی کار 

امروزه انسان‌ها در کارهای مختلفی مشغول بکار هستند تا بتوانند نیازهای جوامع انسانی را برطرف کنند. بسته به شرایط خاصی که هر شغل دارد، قانون سختی کار و ضوابط آن تصویب شده است. در کارهای مختلف بسته به فعالیتی که صورت می‌گیرد، شما با مواد شیمیایی و مضر سر و کار خواهید داشت و یا با فشارهای فیزیکی زیادی مثل انجام حرکات بدنی سخت، شب بیداری و… رو به رو خواهید بود. به همین دلیل در جوامع مختلف مبحثی به عنوان سختی کار مطرح است که در هر کشور قوانین و ضابطه‌های مشخصی برای آن تعریف شده است. در ادامه شرایط دریافت سختی کار، لیست مشاغل سختی کار، مبلغ محاسبه و… صحبت خواهیم کرد.

منظور از سختی کار چیست؟

سختی کار برای مشاغل سخت و زیان آور اجرا می‌شود. طبق تعریف: آن دسته از شغل‌هایی که در آن‌ها عوامل خطر آفرین فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و محیطی غیر استاندارد بوده، در این دسته قرار می‌گیرند. نتیجه‌ی فعالیت در چنین مشاغلی کارکنان در معرض خطراتی به مراتب بیشتر از اتفاقات روزمره قرار می‌گیرند. سختی کار هم برای چنین مشاغلی تعریف می‌شود که در ادامه به چند مورد از مهم‌ترین این مشاغل اشاره خواهیم کرد.

جالب است بدانید که حتی مشاغلی که در آن‌ها امکان تحلیل رفتن قوه روح و روان فرد وجود دارد هم، جزو مشاغل سخت محصول می‌شوند و قانون سختی کار برای آن‌ها هم صادق است. برخی از مشاغل هستند که ذاتا سخت و طاقت فرسا هستند اما می‌توان با در نظر گرفتن تمهیدات مراقبتی بیشتر، آن‌ها را زیان آور محسوب نکرد. تصمیم گیری در مورد تعلق گرفتن یا نگرفتن قانون سختی کار و میزان بهره‌مندی از این قانون بر عهده کمیته قانون گذار خواهد بود.

بیشتر بخوانید: قانون کار چیست؟ | بررسی مهم ترین قوانین کار و تامین اجتماعی

موارد مهم در قانون جدید سختی کار سال 1402 

بر اساس قوانین، افراد بیمه شده مشاغل سخت با داشتن سابقه کار به مدت 20 سال متوالی یا به صورت 25 سال متناوب، می‌توانند از حقوق مستمری به صورت کامل برخوردار شوند که این در راستای قوانین سختی کار خواهد بود. به علاوه اگر کارکنان قبل از رسیدن موعد مقرر یعنی 20 سال متوالی دچار آسیب‌های روحی و جسمی ناشی از کار شوند، طبق ماده 91 قانون تامین اجتماعی و با تایید کمیسیون پزشکی می‌توانند از از مزایای مستمری خود برخوردار شوند. در این حالت به دلیل آسیب وارده به شخص، سابقه کار و سن‌ مطرح نخواهد بود و تنها ثابت شدن آسیب وارده مدنظر قرار خواهد گرفت.

در بخشنامه مشاغل سخت و زیان آور تامین اجتماعی، به مفاد قانون جدید سختی کار 7300 روز هم اشاره شده است. یه موجب این قانون کارگران مشاغل سخت در صورت کار کردن به مدت 7300 روز و پرداخت بیمه به ازای همان مقدار، می‌توانند بازنشسته شوند. به موجب این قانون، اشتغال زایی هم به مراتب سرعت بیشتری گرفت.

قانون ساعت کاری برای کارهای سخت

در راستای کم کردن آسیب‌های وارده به کارکنان، قانون ساعت کاری برای مشاغل سخت مطرح شده است که کارفرما باید به آن پایبند باشد. در کارهایی که در زمره مشاغل سخت هستند، ساعات کاری نباید از روزی 6 ساعت تجاوز کند. به بیان دیگر نباید ساعات کاری در هفته بیش از 36 ساعت باشد. در مورد برخی شغل‌ها که ساعات کاری از 8 ساعت در روز و یا 44 ساعت در هفته بیشتر شود، جمع ساعات کاری در 4 هفته متوالی نباید بیشتر از 176 ساعت شود. در غیر این صورت خلاف قانون خواهد بود.

قانون اضافه کاری مشاغل سخت 

یکی از نگرانی‌های افراد در مشاغل سخت به قانون اضافه کاری برمی‌گردد. طبق ماده 61 قانون سختی کار برای مشاغل سخت، مطلقا اضافه کاری نباید صورت گیرد و تحمیل اضافه کاری در این مشاغل خلاف قانون است. همچنین طبق قانون مرخصی وزارت کار، میزان مرخصی برای کارکنانی که در مشاغل سخت خدمت می‌کنند، 5 هفته در نظر گرفته شده است. این مقدار در دو نوبت به صورت پایان هر 6 ماه به افراد داده می‌شود.

قانون حق بیمه کارگران مشاغل سخت و زیان آور 

یکی دیگر از مواردی که در راستای سختی کار قانون کشوری مطرح می‌شود، راجع به حق بیمه کارگران است. کارکنان در ازای هر یک سال کارکرد و پرداخت حق بیمه، می‌توانند یک سال و نیم حق بیمه دریافت کنند. به بیان دیگر اگر کارگری تجربه کار در مشاغل سخت به مدت 10 سال را داشته باشد، معادل 15 سال محاسبه خواهد شد و کارفرمایان باید سوابق را برای کارکنان محاسبه کنند.

قانون مرخصی در مشاغل سخت

یک مورد دیگر قانون مرخصی است که در مشاغل سخت لحاظ می‌شود. در ماده 65 قانون کار راجع به کارگرانی که در مشاغل سخت و زیان آور مشغول هستند، مرخصی سالیانه 5 هفته است. استفاده کردن از این مرخصی، تا حد ممکن در دو نوبت و در آخر هر 6 ماه امکان پذیر خواهد بود.

بیشتر بخوانید: صفر تا صد قانون ترک کار؛ آشنایی با قوانین ترک کار

بررسی لیست مشاغل مشمول سختی کار

در توضیح کوتاه باید بگوییم که بسته به تدابیر صنعتی، فنی، بهداشتی و… سختی کار تا حدی کاهش پیدا می‌کند. دو مولفه برای تشخیص دادن سختی کار وجود دارد که در این بخش یه آن‌ها اشاره می‌کنیم. 

• گروه الف: اولین گروهی که در دسته مشاغل سخت قرار می‌گیرند، آن‌هایی هستند که ماهیتی سخت و زیان آور دارند. این مشاغل ذاتا انرژی بر هستند اما با استفاده از ابزار و تمهیدات بهداشتی و ایمنی می‌توان سختی و عوارض را کاهش داد. خطرات این نوع مشاغل یا به صورت کامل خنثی می‌شوند و یا با درصد قابل توجهی کاهش پیدا می‌کنند.

• گروه ب: گروه ب مشاغلی به مراتب سخت‌تر از دسته قبلی هستند. در این گروه از مشاغل خطرات حتی با استفاده از امکانات مناسب تقریبا تغییر نخواهند کرد و به همان میزان زیاد خواهند بود. به بیان دیگر درصد کمی از خطر آفرینی آن‌ها کم می‌شود.

کار در معدن 

کار در معادن همواره به عنوان یکی از مشاغل سخت در سراسر دنیا شناخته می‌شود. در قانون جدید سختی کار سال 1402 آمده است که: کارکنان در معادن همگی مشمول قانون سختی کار می‌شوند. تفاوتی نمی‌کند که در چه‌ نوع معدنی کار می‌کنید؛ مادامی که در محیط سربسته معدن مشغول به کار هستید، قوانین سختی کار شامل شما خواهد شد.

کار استخراج

یکی دیگر از مشاغلی که در سختی کار مطرح می‌شود، کار استخراج است. کارگرانی که با میله‌ها، خروجی‌های معدن و به طور کلی انواع راهروهای سرپوشیده مشغول کار هستند و در فرایند استخراج دخالت دارند، در این گروه طبقه بندی می‌شوند. جدا کردن مواد مختلف و خالص سازی، منفجر کردن مواد، حمل مواد حاصل از انفجار، اداره کردن تاسیسات آب و برق و موارد این چنینی که در داخل معدن صورت می‌گیرد، از جمله مثال‌های کار استخراج هستند. 

کار در مخازن سربسته 

منظور از مخازن سربسته کارهایی است که برای حفر قنات، انواع چاه، فاضلاب و موارد این چنینی است. این نوع کارها در زمره مشاغل سخت به حساب می‌آیند. 

کار در مجاورت کوره‌های ذوب

کار در مجاورت کوره‌های ذوب بسته به موادی که در کوره استفاده می‌شود و مسئولیت شما در این دسته قرار می‌گیرد؛ یعنی تمامی افرادی که در کوره‌های ذوب کار می‌کنند، شامل قوانین سختی کار نمی‌شوند. اگر در کوره مواد و گازهای زیان آور برای بدن از جمله چشم‌ها و ریه وجود دارد، قانون سختی کار برای آن‌ها صدق می‌کند. همچنین اگر مسئولیت شما در رابطه با تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره است، می‌توانید از مزایای سختی کار استفاده کنید. 

کار در ارتفاع 

کار در ارتفاع هم ذاتا خطرناک است و حتی با در نظر گرفتن تمامی تمهیدات ایمنی، باز هم درصد بالایی از خطر برای افراد وجود دارد. ارتفاع بیش از 5 متر خطرناک محسوب می‌شود و افرادی که در این ارتفاع کار می‌کنند، شامل کارگران برخوردار از خصوص مشاغل سخت هستند. فضاهای باز روی داربست، اتاقک‌های متحرک در ارتفاع، دکل‌ها، و… از جمله موارد کار در ارتفاع هستند که معمولا در ساختمان سازی فعال هستند.

کار روی دکل‌های برق 

کار روی دکل‌های برق هم در گروه مشاغل ب قرار می‌گیرند. فشار برق روی خطر آفرینی دکل‌ها تاثیر بسیار زیادی دارد. خطوط و پست‌های انتقال برق که فشار قوی و بالای 63 کیلو ولت دارند، خطرناک محسوب می‌شوند و سختی کار دارند.

کار با مواد رادیواکتیو

مورد بعدی در لیست مشاغل سختی کار، کسانی هستند که در نزدیکی راکتورها، مراکز تصویر برداری پزشکی و… کار می‌کنند. در این شرایط به دلیل اینکه افراد در معرض مداوم اشعه‌های رادیواکتیو هستند، بیمار می‌شوند. مواد رادیو اکتیو نیاز به امکانات بالایی برای استفاده دارند ولی با این حال در دسته سخت‌ترین مشاغل گروه ب هستند. یون سازی این پرتوها دلیل اصلی خطر آن‌ها است و به همین دلیل رادیولوژی یا محدودیت همراه است.

بیشتر بخوانید: اتوماسیون حضور و غیاب کسرا

کار در شرایط بد آب و هوایی 

سختی آب و هوایی یکی از موارد آشنا در برگه پرداخت حقوق طبق وسیعی از کارکنان است. اگر محل کار بسیار سرد، گرم و یا با درصد رطوبت بالا باشد، سختی کار به شما تعلق خواهد گرفت. مسیر رفت و آمد کاری هم شامل این مورد می شود.

کار در آتش نشانی 

نیازی به توضیح نیست که کار در آتش نشانی همیشه در گروه مشاغل سخت قرار داشته است و همواره خطر انواع از کار افتادگی، قطع عضو و حتی مرگ در این شغل وجود دارد؛ بنابراین تمامی قوانین مربوط به مشاغل سخت برای کارکنان آتش نشانی برقرار است.

کارگرهای مشغول به کار در دامداری و طیور 

کار در دامداری و مرغداری به دلیل جابجا کردن موادی مثل کودها می‌تواند شما را در معرض بیماری‌های دام و طیور قرار دهد. بر همین اساس کار در گاوداری‌ها، مرغداری‌ها و… در دسته مشاغل سخت قرار می‌گیرد.

کار در ندامتگاه و زندان و مراکز درمانی 

افرادی که در زندان‌ها و ندامتگاه کار می‌کنند، می‌توانند از امتیازات قانون بازنشستگی پس از 7300 روز استفاده کنند. این افراد همواره در معرض خطرات برخورد با افراد بزهکار هستند. همچنین تجربه کار با افرادی که دارای مشکلات روانی هستند، همیشه سخت بوده و نیاز به مراقبت‌های فراوانی دارد. از این رو افراد شاغل در زندان‌ها و مراکز درمانی می‌توانند از امکانات قانون سختی کار استفاده کنند؛ البته به شرطی که به صورت مستقیم با زندانیان و بیماران روانی ارتباط داشته باشند.

خبرنگاری

آمار خبرنگاران کشته شده در سال‌های 2017، 2018 و 2019 به ترتیب: 65، 80 و 49 تن بوده است. مهم‌ترین چالش در تهیه خبر هنگام سفر به مناطق جنگی، زلزله زده، سیب زده و‌مواردی از این دست اتفاق می‌افتد. به همین دلیل طبق ماده 11 آیین نامه اجرایی تبصره 2 ماده 76 سختی کار تامین اجتماعی، خبرنگاری هم جزو مشاغل سخت و برخوردار از قوانین سختی کار تایید شده است.

رانندگان حمل و نقل بار و مسافران درون و برون شهری 

رانندگان دستگاه‌های مسافربری و باربری هم می‌توانند از امتیازات مربوط به مشاغل سخت استفاده کنند. رانندگی در مسیرهای درون و برون شهری همواره با مخاطرات و خطرات جانی همراه است و به همین دلیل در دسته مشاغل گروه ب قرار دارند. البته با رعایت نکات ایمنی درصد خطر کاهش پیدا می‌کند.

قانون جدید سختی کار پرستاران 

پرستاران از جمله نیروهای خدمات بهداشت و درمان هستند که ارتباط مستقیمی با بیماران دارند‌ به همین دلیل در معرض خطرات مختلفی قرار دارند که نمونه آن را هنگام شیوع بیماری کرونا در سراسر جهان مشاهده کردیم‌. به همین دلیل پرستاری هم در گروه مشاغل سخت قرار دارد.

قانون جدید سختی کار نانوایی 

طبق بخشنامه مشاغل سخت و زیان آور تامین اجتماعی، شاطر هم در نانوایی می‌تواند از قانون سختی مشاغل استفاده کند. این قانون به دلیل در نظر گرفتن شرایط سخت کار برای نانوایان است. توجه کنید که خمیرگیری جزو مشاغل سخت نیست.

قانون سختی کار علوم آزمایشگاهی 

کارکنان و تکنسین‌های آزمایشگاه‌های درمانی، بهداشتی، صنعتی، فنی و مهندسی، کشاورزی و… به دلیل کار کردن با دستگاه‌های خطرناک، مواد مضر و مواردی از این دست در معرض مخاطراتی مانند بیماری، از دست رفتن عضو و از کار افتادگی زودهنگام هستند به همین دلیل طبق قانون می‌توانند از قانون جدید سختی کار 7300 روز و دیگر امتیازات تصویب شده استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: تعریف حق السعی در قانون کار + نحوه محاسبه حق سعی

سختی کار چگونه محاسبه می‌شود؟ 

سختی کار تعریف مشخصی دارد و به همین دلیل فرمول خاصی برای آن در نظر گرفته شده که در آن فاکتورهای متفاوتی مورد توجه هستند. محاسبه آنلاین 4% سختی کار می‌تواند کمک کند محاسبات شما سریع‌تر صورت بگیرد. برای آنکه بدانید مبلغ سختی کار چقدر است، باید طبق فرمول زیر عمل کنید. 

(میزان 4% مبلغ حق بیمه آخرین دستمزد مشمول حق بیمه × تعداد ماه‌ها) + (4% مستمری محاسبه شده × مدت سابقه مشاغل سخت و زیان آور تا تاریخ 14/07/1380)

روند تقاضای سختی کار چگونه است؟

براساس ماده 9 آیین نامه اجرایی، پس از ثبت درخواست از طریق کارگر و یا کارفرما، این درخواست باید توسط کارشناسان کمیته اجرایی و همچنین کارشناسان سازمان تامین اجتماعی مورد تایید و بررسی قرار گیرد. به عبارتی افرادی که باید تایید کنند شغل مورد نظر شامل سختی کار می‌شود، موارد زیر هستند. 

• کارگر 
• کارفرما 
• وزارت بهداشت
• تشکل‌های کارگری و کارفرمایی 
• وزارت کار و امور اجتماعی 
• صندوق تامین اجتماعی 

نحوه و مراحل ثبت نام سختی کار 

در این بخش مدارک لازم برای گرفتن سختی کار را ذکر کرده‌ایم. ابتدا باید ورود به سامانه مشاغل سخت و زیان آور در مد نظر قرار گیرد. سایت سختی کار آماده انجام مراحل ثبت نام شما خواهد بود.

پس از ورود به سامانه، روی دکمه ثبت نام کلیک می‌کنید که در قسمت کادر سمت چپ قرار دارد. دقت کنید که کد ملی و نام و نام خانوادگی خود را بدون اشتباه در این بخش‌ها وارد کنید. در پایان روی گزینه ثبت نام کلیک کنید و صبر کنید تا پیام تکمیل ثبت نام را دریافت کنید.

چگونه درخواست سختی کار خود را پیگیری کنیم؟

با ورود به sakht.mcls.gov.ir می‌توانید پیگیری سختی کار با کد ملی را انجام دهید. این سایت برای ثبت نام و پیگیری درخواست ثبت سختی کار توسط وزارت کار طراحی شده است. البته امکان پیگیری درخواست سختی کار از طریق مراجعه به اداره کل کار در استان مربوطه هم وجود دارد.

رسیدگی به درخواست سختی کار کارکنان چه مراحلی دارد؟

ابتدا درخواست سختی کار خود را ارسال کنید. می‌توانید بدین منظور وارد سایت sakht.tkrtehran.ir شوید و درخواست خود را ثبت کنید. در ادامه کارشناسان به بر سی می‌پردازند و در صورت تایید ابتدا به تعیین نوع سختی کار، سپس بررسی سوابق و شرایط کارگاه  از لحاظ: فامیلی بودن کارگاه، وضعیت آب و هوا و… می‌پردازند. سپس بازدید از محل انجام می‌شود و در نهایت صدور رای توسط کمیته استانی تامین اجتماعی استان انجام خواهد شد.

بیشتر بخوانید: انواع شیفت کاری و نوبت کاری در قانون کار

شرایط مهم بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور 

اینکه بازنشستگی سختی کار چند سال است، بستگی به چگونگی محاسبه آن دارد. ابتدا باید بدانید که سن بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور چندان مهم نیست و ابتدا سابقه شما مورد توجه قرار خواهد گرفت. البته هنگام بررسی به سن هم توجه خواهد شد اما فاکتور اصلی سابقه کاری شما است. برای این منظور باید حداقل 20 سال متوالی سابقه کار داشته باشید.

همچنین طبق قانون جدید سختی کار 25 سال، شما می‌توانید با سابقه کاری 25 سال متناوب هم از مزایای سختی کار استفاده کنید. در ادامه به تفاوت‌های قانونی که راجع به شرایط سختی کار برای خانم‌ها و آقایان وجود دارد، اشاره می‌کنیم.

شرط بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور مردان 

مهم‌ترین شرایط استفاده مردان از قانون سختی کار به شرح زیر است:

• افراد باید حداقل 50 سال سن و 30 سال سابقه کاری داشته باشند.
• داشتن 55 سال سن و 20 سال سابقه کاری 
• داشتن 35 سال سابقه پرداخت حق بیمه 

شرط بازنشستگی سختی کار زنان 

شرایط بازنشستگی سختی کار زنان را در ادامه توضیح می‌کنیم:

• دارا بودن حداقل 45 سال سن و 30 سال سابقه پرداخت حق بیمه 
• داشتن 55 سال سن و 20 سال سابقه بیمه 
• 35 سال سابقه پرداخت حق بیمه 
• دارا بودن 42 سال سن به همراه 20 سال سابقه کاری 

نحوه محاسبه سختی کار در بازنشستگی

سختی کار در بازنشستگی با توجه به فاکتورهای مختلفی محاسبه می‌شود. سن کارکنان، میزان سال‌های پرداخت حق بیمه، شرایط کاری و… در تعیین میزان سختی کار از اهمیت زیادی برخوردار است. هر ساله قوانین سختی کار در مجلس و شورای وزارت کار مورد بازبینی قرار می‌گیرد تا بهترین نحوه محاسبه سختی کار، تدوین شود و طی بخشنامه‌های جدید ابلاغ شود.

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع قرارداد کاری و بررسی تفاوت آن‌ها

سوالات متداول پیرامون سختی کار

در ادامه پاسخ چند سوال مهم راجع به قوانین سختی کار را ذکر کردیم.

جواب سختی کار چقدر طول می‌کشد آماده شود؟

یکی از پرتکرارترین سوالات راجع به مدت زمان پاسخ‌دهی درخواست سختی کار است. در حال حاضر معمولا درخواست سختی کار به تعداد بالا ثبت می‌شود و به همین دلیل پاسخ دهی کمیته مزبور می‌تواند تا مدت یک سال به تاخیر بیفتد. البته شما می‌توانید پس از 3 ماه از زمان ثبت درخواست سختی کار، اقدام به پیگیری نتیجه درخواست خود کنید. برای این کار باید به اداره کل کار در استان خود مراجعه کنید.

محاسبه سختی کار برای نوجوانان به چه صورت است؟

طبق قانون استقلال نوجوانان (افراد 15 تا 18 سال) در مشاغل سخت ممنوع و غیر قانونی است. 

آیا تعطیلات هم در سوابق سختی کار حساب می‌شوند؟

معمولا تعطیلات رسمی، تعطیلات آخر هفته و مرخصی‌های استحقاقی در بازه زمانی مشاغل سخت محاسبه خواهند شد و جزو سابقه افراد در نظر گرفته خواهد شد. پس توالی شغلی شما با وجود این تعطیلات حفظ خواهد شد. همچنین در صورت فعالیت در موارد زیر، باز هم توالی شغلی شما از بین نخواهد رفت.

• تعطیلی کارگاه به خاطر سیل، زلزله و دیگر بلایای طبیعی 
• خدمت در جبهه
• خدمت سربازی به شرطی که شخص پس از 2 ماه به خدمت خود بازگردد.
• هنگام استفاده از بیمه بیکاری

دیگر کارهای سخت و زیان آور کدام‌ها هستند؟

بخش مهمی از این نوع مشاغل در لیست مشاغل سخت و زیان آور ذکر شد اما موارد بیشتری هستند که شامل سختی کار می‌شوند. از جمله: جوشکاری، افرادی که در اصبل‌ها کار می‌کنند، مهندسین و رانندگانی که در وزارت راه خدمت می‌کنند، هوشبری، مامایی، فوریت‌های پزشکی و… هم بسته به شرایط می‌توانند از مزایای سختی کار استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: منظور از حق اولاد و عائله مندی چیست؟ نحوه محاسبه حق اولاد و کمک عائله مندی

جمع بندی

در پایان باید بگوییم که قانون سختی کار به جهت در نظر گرفتن شرایط سخت کاری در مشاغل مختلف و در راستای تکریم حقوق کارکنان تصویب شده است. در این مقاله به تمامی موارد مورد نیاز به جهت ثبت درخواست سختی کار، معرفی مشاغل سخت و زیان آور، شرایط بازنشستگی در زنان و مردان، فرمول محاسبه سختی کار و… پرداختیم. امیدواریم مطالب یاد شده به آشنایی بیشتر شما با قوانین سختی کار منجر شده باشد.