مدل استخوان ماهی (Fishbone Diagram) چیست و چگونه رسم می شود؟

مدل استخوان ماهی یا نمودار ایشیکاوا یک روش تحلیلی است که برای شناسایی دلایل به وجود آمدن مشکلات و مسائل مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تکنیک به دلیل قابلیت پیشگیری از تکرار مجدد مشکلات و آشکارسازی نقاط ضعف در فرآیندها و محصولات، در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. رسم نمودار استخوان ماهی نیز به شناسایی عوامل موثر در بروز مشکلات و بهبود خروجی‌ها کمک می‌کند. در این نمودار، عوامل موثر را با استفاده از استخوان‌های بزرگ ماهی نمایش می‌دهیم و با بررسی دوباره، بهترین و اثرگذارترین عوامل را انتخاب می‌کنیم.

مدل استخوان ماهی چیست؟

همانطور که اشاره کردیم، مدل استخوان ماهی (Fishbone Diagram) یک روش تحلیل و بررسی مسائل و مشکلات است که در فرایند شناسایی و پیشرفت در خروجی‌ها و عملکرد‌ها بسیار موثر است. این مدل، به شما کمک می‌کند تا با شناسایی مدل ماهی یا شناسایی مسئله، عوامل موثر و مسبب را بررسی کرده و بر اساس آن، بهترین و اثرگذارترین عوامل را انتخاب کنید. در رسم استخوان پشت ماهی، عوامل مختلف را به صورت استخوان‌های بزرگ در نظر می‌گیریم و با بررسی دوباره و ثبت اطلاعات در نمودار، می‌توانیم عوامل موثر را به‌طور دقیق‌تر شناسایی کنیم.

این نمودار به عنوان یک مثال برای نمایش مدل استخوان ماهی استفاده می‌شود و به دلیل شباهت به استخوان ماهی به این نام مشهور‌شده‌است. با استفاده از این تکنیک، می‌توانیم به شناسایی عوامل موثر و انتخاب بهترین راه حل‌ها برای مسائل و مشکلات خود بپردازیم. هرچند که نمودار استخوان ماهی مزایای فراوانی دارد، اما باید توجه داشت که ممکن است معایبی نیز داشته باشد که در ایجاد راه حل‌هایی موثر و قابل اعتماد برای مسائل مورد نظر ما تاثیر می‌گذارد.

به چه دلیل از تکنیک استخوان ماهی یا ایشیکاوا (Ishikawa diagram) استفاده میکنیم؟

مزایای استفاده از نمودار ایشیکاوا شامل پیشرفت در خروجی‌ها و توسعه محصولات است، اما باید به معایب آن نیز توجه کرد. در این مقاله به رسم نمودار استخوان ماهی و شناسایی مدل ماهی یا مسئله مورد بررسی خواهیم پرداخت و مثال‌هایی از این نمودار را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

شناسایی دلایل به وجود آمدن یک مشکل

 با استفاده از این نمودار، می‌توان به صورت دقیق علل اصلی و فرعی مشکلات را شناسایی کرد و به این ترتیب راه حل‌هایی برای آن‌ها پیدا کرد.

پیشگیری از تکرار مجدد مشکلات

 نمودار استخوان ماهی به ما کمک می‌کند تا مشکلات را به صورت جامع تجزیه و تحلیل کنیم و عوامل مختلف آن‌ها را بررسی کنیم. این باعث می‌شود تا به راحتی بتوانیم به علت اصلی مشکلات پی برده و مانع از تکرار دوباره آن‌ها شویم.

آشکار سازی نقاط ضعف

 این نمودار به صورت واضح نشان می‌دهد که چگونه عوامل مختلف با یکدیگر ارتباط دارند و چگونه یک عامل ممکن است باعث بروز عوامل دیگر شود. این باعث می‌شود تا بتوانیم به صورت جامع‌تری به مشکلات نگاه کرده و نقاط ضعف را شناسایی کنیم.

توسعه محصولات

استفاده از نمودار استخوان ماهی در بهبود خروجی‌ها و توسعه محصولات می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. با استفاده از این نمودار، می‌توان علل اصلی مشکلات را شناسایی کرده و راه حل‌های مناسبی را برای بهبود خروجی‌ها ارائه داد.

پیشرفت در خروجی ها

برای استفاده از نمودار استخوان ماهی در بهبود خروجی‌ها و توسعه محصولات، ابتدا باید مشکلات و چالش‌های موجود را شناسایی کنیم. سپس با استفاده از این نمودار، عوامل اساسی که به ایجاد این مشکلات منجر می‌شوند را شناسایی کنیم. سپس با تحلیل و بررسی این عوامل، راه حل‌هایی برای بهبود خروجی‌ها و توسعه محصولات پیدا می‌کنیم.

استفاده از نمودار استخوان ماهی به ما کمک می‌کند تا به شکل ساختارمندتری به مشکلات نگاه کنیم و عوامل مختلف را در نظر بگیریم. این نمودار به ما امکان می‌دهد تا عوامل اصلی را از عوامل فرعی تمیز کنیم و بر روی عوامل اصلی تمرکز کنیم. با تمرکز بر عوامل اصلی، می‌توانیم راه حل‌هایی برای بهبود خروجی‌ها و توسعه محصولات پیدا کنیم.

روش رسم نمودار استخوان ماهی

مدل استخوان ماهی (Fishbone Diagram) یک روش رسم نمودار استخوان ماهی است که در تحلیل مسائل و مشکلات متنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش به صورت یک نمودار تشریحی علل و عوامل مختلفی را که باعث بروز یک مشکل یا مسئله شده‌اند، نمایش می‌دهد. با استفاده از این روش، می‌توان به راحتی علل اصلی یک مشکل را شناسایی کرده و بهبودهای لازم را اعمال کرد.

نمودار استخوان ماهی از یک خط اصلی که به عنوان اسپین (Spine) شناخته می‌شود و شاخه‌های جانبی که به عنوان استخوان‌ها (Bones) معروف هستند، تشکیل‌شده‌است. این استخوان‌ها به‌طور معمول به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مردم، متد، ماشین و محیط. هر یک از این دسته‌ها شامل عوامل مختلفی هستند که می‌توانند علت بروز یک مشکل یا مسئله باشند.

برای رسم نمودار استخوان ماهی، ابتدا باید مشکل یا مسئله مورد نظر را به صورت دقیق تعیین کرده و در اسپین قرار دهیم. سپس با توجه به دسته‌بندی‌های مذکور، استخوان‌های جانبی را ایجاد کنیم و عوامل مربوطه را در آن‌ها نوشته و به اسپین متصل کنیم. در این بخش، می‌توانیم از لیست‌ها و توضیحات مختصر برای مشخص کردن عوامل استفاده کنیم.

استفاده از نمودار استخوان ماهی به ما کمک می‌کند تا به صورت سازمان‌یافته‌تری به مسائل و مشکلات خود نگاه کنیم. با داشتن یک نمای کلی از عوامل مختلفی که ممکن است در بروز مشکل دخیل باشند، می‌توانیم به راحتی علل اصلی را شناسایی کرده و راه‌حل‌های مناسبی را ارائه دهیم. همچنین، این روش می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری و بهبود عمل‌کرد استفاده شود و بهبودهای لازم را به صورت گام به گام اعمال کنیم.

شناسایی مدل ماهی یا شناسایی مسئله

مدل استخوان ماهی، یک روش تحلیلی است که برای شناسایی و تجزیه و تحلیل علل و موانع مختلف در یک مسئله استفاده می‌شود. این مدل به شکل یک نمودار تشریحی که مانند استخوان ماهی به نظر می‌رسد، رسم می‌شود. در این نمودار، علل و موانع مختلف با استفاده از شاخه‌های مختلف و به شکل سلسله‌مراتبی نمایش داده می‌شوند. هدف از استفاده از این مدل، شناسایی ریشه‌های مشکلات و پیدا کردن راه‌حل‌های مناسب برای آن‌ها است.

برای رسم نمودار استخوان ماهی، ابتدا باید موضوع یا مسئله‌ای که قصد تحلیل آن را داریم مشخص کنیم. سپس باید علل و موانع احتمالی را شناسایی کرده و آن‌ها را در نمودار به ترتیب سلسله‌مراتبی قرار دهیم. برای هر علت یا مانع، می‌توانیم شاخه‌های فرعی دیگری را اضافه کنیم تا بتوانیم به صورت دقیق‌تری به ریشه مشکلات برسیم.

با توجه به اینکه استخوان ماهی نمادی از ساختاری سلسله‌مراتبی است، نمودار استخوان ماهی نیز به صورت سلسله‌مراتبی رسم می‌شود. در این نمودار، علل و موانع اصلی در بالای نمودار قرار می‌گیرند و علل و موانع فرعی برای هر یک از آن‌ها در زیر آن‌ها قرار داده می‌شوند. این ساختار به ما کمک می‌کند تا به صورت سلسله‌مراتبی و سازنده، مشکلات را تجزیه و تحلیل کنیم و راه‌حل‌های مناسب را پیدا کنیم.

• رسم استخوان پشت ماهی

استخوان پشت ماهی یک خط صاف است.

• رسم استخوان های بزرگ ماهی

فاکتورهای اصلی روی استخوان‌های بزرگ رسم می‌شوند.

• شناسایی عامل های موثر

در این مرحله باید استخوان بزرگ را به متوسط و متوسط را به کوچک و کوچک را به مویی دسته بندی کنید چرا که این استخوان‌ها عامل‌های موثر در بروز مشکل هستند.

• بررسی دوباره

هیچ موقع دوباره چک کردن چیزی، ضرر ندارد.

• انتخاب بهترین و اثرگذارترین عامل ها

حال دور آن‌هایی که مهم‌ترند، خط بکشید.

• ثبت اطلاعات در نمودار

حال باید اطلاعات مورد نیاز را در نمودار ثبت کنید، این اطلاعات شامل مواردی مانند اسم، تاریخ، مکان و … است.

نکات کلیدی برای رسم نمودار استخوان ماهی

• مشخص کردن موضوع و مسئله مورد نظر
• شناسایی و رتبه‌بندی علل و موانع
• رسم نمودار به صورت سلسله‌مراتبی
• شناسایی ریشه مشکلات و ارائه راه‌حل‌های مناسب

در نهایت، استفاده از مدل استخوان ماهی می‌تواند در بهبود عمل‌کرد سازمان‌ها و تیم‌های کاری موثر باشد. با تحلیل دقیق مسائل و شناسایی ریشه مشکلات، می‌توانیم به راه‌حل‌های مناسبی برای آن‌ها برسیم و بهبودی مستمر را تجربه کنیم.

مثال برای نمودار استخوان ماهی

به این مثال رسم شده از نمودار توجه کنید:

چرا به این نمودار استخوان ماهی میگویند

این نمودار بعد از رسم کامل شبیه به اسکلت یک ماهی خواهد شد.

مزایای نمودار ایشیکاوا

استفاده از نمودار استخوان ماهی مزایای بسیاری دارد. این ابزار به کمک تیم‌ها و گروه‌های کاری در تحلیل مشکلات و یافتن راه حل‌های مناسب کمک می‌کند. همچنین، استفاده از این نمودار می‌تواند به تصمیم گیری‌های سازمانی کمک کند و بهبود عمل‌کرد سازمان را تسهیل کند.

از مزایای دیگر استفاده از نمودار استخوان ماهی، قدرت تشخیص سریع علل و موانع مختلف است. با دقت در نمودار، می‌توان به سادگی ریشه مشکلات را پیدا کرده و به ترتیب اهمیت، راه‌حل‌های مناسب را ارائه داد. همچنین، استفاده از این نمودار می‌تواند به تیم‌های کاری در فرآیند تصمیم‌گیری کمک کند و باعث بهبود فرآیند تحلیل و حل مسائل شود.

معایب نمودار ایشیکاوا

از معایب مهم این نمودار، این است که شناسایی علت‌ها براساس نظر افراد تیم است و رابطه علت و معلولی ندارد. انتخاب روش بررسی مسائل برای رسم نمودار استخوان ماهی یکی از موثرترین روش‌ها، روش طوفان فکری است که باید یک رهبر داشته باشد و با همفکری اعضا، نمودار را ترسیم کند.

چرا نمودار استخوان ماهی ابزاری موثر برای شناسایی دلایل مشکلات است؟

نمودار استخوان ماهی یک ابزار موثر برای شناسایی دلایل مشکلات است. با استفاده از این نمودار، می‌توان به صورت گسترده‌ای به علل مشکلات پی برد و راه حل‌هایی برای آن‌ها پیدا کرد. این نمودار در واقع یک روش سازماندهی است که به ما کمک می‌کند تا مشکلات را به‌طور جامع تجزیه و تحلیل کنیم و علل اصلی آن‌ها را شناسایی کنیم.

با رسم نمودار استخوان ماهی، می‌توانیم به صورت واضح و دقیق عوامل مختلفی که باعث بروز مشکلات می‌شوند را مشخص کنیم. این نمودار به صورت یک ساختار درختی طراحی می‌شود که شاخه‌های مختلف آن علل مختلف مشکلات را نشان می‌دهند. در واقع هر شاخه از این نمودار به یک عامل مشکلات اشاره دارد که می‌تواند یک عامل اصلی یا فرعی باشد.

 چه تکنیک‌هایی در استفاده از نمودار استخوان ماهی برای تحلیل مشکلات وجود دارد؟

مدل استخوان ماهی (Fishbone Diagram) یک ابزار تحلیلی است که برای شناسایی و تحلیل مشکلات وجود دارد استفاده می‌شود. این مدل به صورت یک نمودار استخوان ماهی رسم می‌شود که اجزای مختلف مشکل را نشان می‌دهد. در این نمودار، مشکل اصلی در مرکز نمودار قرار می‌گیرد و عوامل مختلفی که به ایجاد این مشکل کمک کرده‌اند، به صورت شاخه‌ها در اطراف آن قرار می‌گیرند.

تگکنیک M5:یکی از تکنیک‌هایی که در استفاده از نمودار استخوان ماهی برای تحلیل مشکلات وجود دارد، تکنیک «۵M» است. این تکنیک شامل پنج عامل است که به آن‌ها «ماشین»، «متد»، «کارمند»، «محیط» و «مواد» می‌گویند. با استفاده از این تکنیک، می‌توان عوامل مختلفی که در ایجاد یک مشکل نقش دارند را شناسایی کرد و به ترتیب اهمیت، بررسی کرد.

تکنیک s6:تکنیک دیگری که در استفاده از نمودار استخوان ماهی می‌توان به آن اشاره کرد، تکنیک «۶S» است. این تکنیک شامل شش عامل است که به آن‌ها «سیستم»، «سرپرست»، «سیاست»، «محیط»، «سایر» و «سفر» می‌گویند. با استفاده از این تکنیک، می‌توان عوامل مختلفی که باعث بروز یک مشکل شده‌اند را شناسایی کرده و تحلیل کرد.

با استفاده از مدل استخوان ماهی، می‌توان به راحتی مشکلات موجود را شناسایی کرد و عوامل مختلفی که در ایجاد این مشکلات نقش دارند را تحلیل کرد. این تکنیک به تیم‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا با شناسایی علل اصلی مشکلات، بهبودی در فرآیندها و روند کاری خود داشته باشند و به‌طور کلی کیفیت کار خود را بهبود بخشند.زایا

مراحل ساخت نمودار استخوان ماهی

مدل استخوان ماهی یک ابزار تصمیم‌گیری و مدیریت کیفیت است که به منظور شناسایی و تجزیه و تحلیل علل و اثرات یک مشکل یا مساله استفاده میشود. این مدل به شکل یک نمودار با شاخه‌ها و زیرشاخه‌ها نشان داده می‌شود که به ما کمک می‌کند تا عوامل اصلی و فرعی مسئله را شناسایی کنیم. برای ساخت نمودار استخوان ماهی، چند مرحله باید طی شود.

اولین مرحله تعیین مسئله است که باید مشکل یا مساله‌ای که قرار است از طریق نمودار استخوان ماهی مورد بررسی قرار گیرد، شناسایی شود. در این مرحله باید هدف اصلی بررسی و همچنین عوامل اساسی مشکل را مشخص کنیم.

مرحله دوم، جمع‌‌آوری داده‌ها و اطلاعات است. در این مرحله، باید اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل مسئله جمع‌‌آوری شود. این اطلاعات می‌تواند شامل داده‌های کمی و کیفی، نظرات و تجربیات کارشناسان و افراد مرتبط با مسئله باشد.

مرحله سوم، تحلیل و دسته‌بندی عوامل است. در این مرحله، باید عوامل اصلی و فرعی مشکل را شناسایی کرده و آن‌ها را دسته‌بندی کنیم. این دسته‌بندی می‌تواند بر اساس عوامل محیطی، عوامل انسانی، عوامل مواد و ماشین و… انجام شود.

مرحله چهارم، ترسیم نمودار استخوان ماهی است. در این مرحله، باید با استفاده از داده‌ها و اطلاعات جمع‌‌آوری شده، نمودار استخوان ماهی را رسم کنیم. در این نمودار، عوامل اصلی مشکل در شاخه‌های اصلی قرار میگیرند و عوامل فرعی در زیرشاخه‌های مربوطه. این نمودار به ما کمک می‌کند تا روابط بین عوامل را مشخص کنیم و عوامل اصلی تاثیرگذار را شناسایی کنیم.

عوامل موثر در نمودار استخوان ماهی

مدل استخوان ماهی یک ابزار گرافیکی است که برای تجزیه و تحلیل عوامل موثر در یک مسئله استفاده می‌شود. این مدل به شکل یک نمودار با دنباله‌ای از عناصر مرتبط که مشابه استخوان ماهی به نظر می‌رسد، رسم می‌شود. هر عنصر در این نمودار می‌تواند عاملی که بر تغییر یک وضعیت تاثیر می‌گذارد را نشان دهد.

عوامل موثر در نمودار استخوان ماهی می‌توانند شامل عوامل فنی، عوامل محیطی، عوامل انسانی و عوامل مدیریتی باشند. این عوامل ممکن است باعث بروز مشکلات و مسائل مختلفی در یک سیستم یا فرآیند شوند. با استفاده از مدل استخوان ماهی، می‌توان عوامل موثر را به صورت سلسله مراتبی و منسجم مشاهده کرد و در نتیجه، ریشه‌یابی و حل مشکلات را سهولت بخشید.

برای رسم نمودار استخوان ماهی، ابتدا مسئله یا سوال اصلی را تعیین می‌کنیم و سپس عوامل موثر در آن را شناسایی می‌کنیم. سپس، در قسمت بالای نمودار، مسئله یا سوال را قرار می‌دهیم و پس از آن، عوامل موثر را با استفاده از خطوط و شاخه‌ها به نمودار اضافه می‌کنیم. هر عامل را می‌توان با یک دایره و یا مربع نمایش داد و به آن عنوان کرد. سپس، با استفاده از خطوط، ارتباطات بین عوامل را نشان می‌دهیم.

نمودار استخوان ماهی به عنوان یک ابزار تحلیلی، در بسیاری از صنایع و حوزه‌های کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله کاربردهای این مدل می‌توان به مدیریت پروژه، بهبود فرآیندها، تحلیل علل و معایب، بهبود کیفیت و ایجاد تغییرات مثبت اشاره کرد. با توجه به قابلیت‌های این مدل، استفاده از آن می‌تواند در بهبود عمل‌کرد و افزایش بهره وری سازمان‌ها و تیم‌های کاری موثر باشد.

کاربردهای نمودار استخوان ماهی

مدل استخوان ماهی یک نمودار است که در بسیاری از صنایع و موارد مختلف استفاده می‌شود. این نمودار یک ابزار موثر و کارآمد است که به کمک آن می‌توان به‌طور سازمان یافته و منظم به تحلیل مشکلات و یافتن ریشه علت آن‌ها پرداخت. استخوان ماهی به شکل یک نمودار تهیه می‌شود و در آن مشکلات و علت‌های آن‌ها به صورت گرافیکی نشان داده می‌شوند.

منظور از کاربردهای نمودار استخوان ماهی، استفاده از این ابزار در حل مسائل و مشکلات مختلف است. با استفاده از این نمودار، می‌توان به‌طور دقیق و منظم به تحلیل مشکلات پرداخت و ریشه علت آن‌ها را پیدا کرد. استفاده از استخوان ماهی در بسیاری از صنایع و سازمان‌ها معمول است و به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شود.

با استفاده از نمودار استخوان ماهی، می‌توان به راحتی مشکلات را تجزیه و تحلیل کرده و ریشه علت آن‌ها را پیدا کرد. در این نمودار، مشکلات به صورت شاخه‌هایی از یک خط مرکزی که به عنوان «استخوان ماهی» شناخته می‌شود، نمایش داده می‌شوند. هر شاخه نشان‌دهنده یک علت محتمل برای مشکل است و با استفاده از نمودار می‌توان به ترتیب اولویت، علل مربوطه را تحلیل کرد.

نتیجه گیری

استفاده از نمودار استخوان ماهی می‌تواند بهبود خروجی‌ها و توسعه محصولات را تسریع کند. با استفاده از این ابزار گرافیکی، می‌توان عوامل اصلی مشکلات را شناسایی کرده و راه حل‌هایی برای بهبود خروجی‌ها و توسعه محصولات پیدا کرد. همچنین، با استفاده از نمودار استخوان ماهی می‌توان ایده‌های جدیدی برای توسعه محصولات آینده پیدا کرد و به شکل ساختارمندتری به مشکلات نگاه کرد.

با توجه به مطالب مطرح‌شده‌ در این مقاله، می‌توان گفت که نمودار استخوان ماهی یک ابزار بسیار موثر برای شناسایی دلایل و عوامل مشکلات است. این نمودار با ارائه یک روش سازماندهی جامع، به ما کمک می‌کند تا مشکلات را به صورت دقیق و جامع تجزیه و تحلیل کنیم و علل اصلی آن‌ها را شناسایی نماییم. با رسم نمودار استخوان ماهی، عوامل مختلفی که باعث بروز مشکلات می‌شوند به صورت واضح و دقیق مشخص می‌شوند. این ساختار تحلیلی به ما کمک می‌کند تا به صورت سلسله‌مراتبی و سازنده، مشکلات را تجزیه و تحلیل کرده و راه‌حل‌های مناسب را پیدا کنیم. از این رو، استفاده از نمودار استخوان ماهی می‌تواند در بهبود عمل‌کرد سازمان‌ها و تیم‌های کاری موثر باشد.

با استفاده از تکنیک‌هایی مانند تکنیک «۵M»، می‌توانیم عوامل مختلف را بهبود داده و خروجی‌ها و توسعه محصولات را بهبود بخشیم. در نهایت، استفاده از نمودار استخوان ماهی به ما کمک می‌کند تا به شکل ساختارمندتری به مشکلات نگاه کنیم و عوامل مختلف را در نظر بگیریم. با توجه به این توضیحات، می‌توان گفت که نمودار استخوان ماهی یک ابزار قدرتمند است که در تحلیل و حل مشکلات مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند بهبود و توسعه محصولات را تسهیل کند.