تجارت الکترونیک و مزایای آن برای کسب و کارها

اینترنت و ورود آن به جوامع بشری تحول بزرگی در تمام ابعاد زندگی انسان ها ایجاد کرد. یکی از مهم ترین تغییرات این تکنولوژی نوین در زندگی افراد ورود دنیای جدید در انواع کسب و کار است. ظهور اینترنت شیوه نوینی برای ارائه انواع خدمات و محصولات به جوامع معرفی کرد تا بدون نیاز به حضور فیزیکی به راحتی بتوانند خدمات یا محصولات مورد نظر خود را دریافت کنند. این راهکار جدید را در اصطلاح کسب و کار الکترونیکی یا تجارت الکترونیک گویند که در آن تمام معاملات تجاری از طریق ابزارهای الکترونیکی مثل اینترنت، تلفن، تلویزیون و کامپیوتر انجام می پذیرد.

تجارت الکترونیک (e-commerce) چیست؟

تجارت الکترونیک به زبان ساده به معنی انجام مبادلات تجاری در بستر الکترونیکی است که با استفاده از ابزارهایی مانند تلفن، تلویزیون، اینترنت، کامپیوتر و غیره انجام می شود. تجارت الکترونیک یا e-commerce در دهه 60 برای اولین بار مطرح شد و با گسترش استفاده از اینترنت و تلفن های هوشمند در بین مردم رواج یافت. این تکنولوژی در طول سال ها تکامل یافته و همچنان در حال تحول است به طوری که بسیاری از کسب و کارها را برآن داشته تا در کسب و کار خود را وارد این فضا کنند. فروشگاه های آنلاین مانند آمازون (Amazon) و ای بی (Ebay) امروزه جزو پرفروش ترین و سودآورترین کسب و کارها در دنیای تجارت الکترونیک هستند و رشد فزاینده ای را در مدت زمان کوتاه به همراه داشته اند. بسیاری بر این باورند که تجارت الکترونیکی در آینده ای نه چندان دور به تنها راه تجارت و مبادلات در دنیا تبدیل خواهد شد.

بازار تجارت الکترونیکی

تجارت الکترونیکی یا e-commerce مانند سایر انواع تجارت ها نیاز به ایجاد بازار خرید دارد. این بازار نوین با گسترش اینترنت در مصارف خانگی و همچنین ظهور گوشی های هوشمند محبوبیت بیشتری نزد افراد در جوامع مختلف پیدا کرده است. به طوری که در کشورهای پیشرفته 70 درصد خدمات اعم از خدمات پزشکی، بانکی، بیمه ای، آموزشی و فروش انواع محصولات به صورت آنلاین انجام میشود. هرچند این درصد در کشورهای در حال توسعه و یا توسعه نیافته بسیار محدودتر است اما با گذر زمان و ارائه زیر ساخت های مناسب از سوی این کشورها در حال جایگزین شدن به جای روش های سنتی است.

چرا باید از تجارت الکترونیکی در کسب و کار خود استفاده کنیم؟

امروزه استفاده از تکنولوژی و فناوری های نوین در زندگی افراد امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. تمام ابعاد زندگی افراد از زندگی شخصی گرفته تا مسائل مربوط به حرفه و کسب و کار آنها دستخوش این تغییرات نوین بوده اند. اگرچه در کشورهای توسعه نیافته یا در حال توسعه این تغییرات با سرعت کمتری در حال بروز است اما با گذر زمان به پدیده ای بسیار معمول تبدیل خواهد شد. اگر هنوز کسب و کار خود را آنلاین نکرده اید و یا فواید تجارت الکترونیک اطلاعات کافی ندارید، پیشنهاد می کنیم حتما در ادامه این مقاله مزایای تجارت الکترونیک را مطالعه کنید.

مزایای تجارت الکترونیکی برای کسب و کارها

امروزه درصد بالایی از فعالان اقتصادی به صورت الکترونیک به تجارت می پردازند. مزایا و معایب تجارت الکترونیک هم صاحبان کسب و کار را شامل می شود و هم مشتریان را تحت تاثیر قرار می دهد. مزایای تجارت الکترونیکی برای کسب و کارها به شرح زیر است:

افزایش پایگاه های عرضه و فروش کالا و خدمات

فروشگاه ها و خدمات فیریکی و حضوری نیازمند مغازه، دکور و… هستند که هزینه زیادی را بر صاحب کسب و کار تحمیل می کند. اگر شخصی بخواهد چندین شعبه از کسب و کار خود را داشته باشد هزینه چند برابر خواهد شد، اما در تجارت الکترونیک با هزینه بسیار کم تر می توان مراکز و پایگاه های بیشتری را داشته باشیم. در این نوع تجارت افراد از تمام نقاط دنیا به محصولات شما دسترسی داشته و می توانند خرید انجام دهند. پایگاه های مختلف آنلاین شما بدون محدودیت زمانی و مکانی مانند نمایندگان فروش شبانه روزی عمل می کنند و این یکی از بزرگترین مزایای تجارت الکترونیک است.

افزایش بازدید و فروش

یکی از مزایای تجارت الکترونیک برای کسب و کارها افزایش فروش آن ها است، زیرا در این روش نسبت به روش سنتی افراد بیشتری با مجموعه شما آشنا خواهند شد. بازدید های مکرر از فروشگاه های آنلاین منجر به افزایش فروش و در نتیجه افزایش سود خواهد می شود.

دسترسی بدون محدودیت

تجارت آنلاین این امکان را برای فروشندگان به وجود می آورد که بدون محدودیت زمان و مکان، در تمام ساعات شبانه روز و بدون حضور فیزیکی در محل فروشگاه کسب و کار خود را مدیریت کنند.

پرداخت فوری و آسان

در شیوه تجارت اینترنتی صاحب کسب و کار می تواند با در نظر گرفتن روش های مختلف پرداخت هزینه فروش محصول و یا ارائه خدمات خود را دریافت کند. به این شکل دیگر نیازی به انجام امور مختلف بانکی برای هر تراکنش نیست و دریافت و پرداخت به راحتی انجام می شود.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره افیلیت مارکتینگ یا همکاری در فروش (affiliate marketing)

مهمترین مزایای تجارت الکترونیک برای مشتریان

تجارت الکترونیک علاوه بر سود رسانی برای کسب و کارها برای مشتریان و کاربران نیز مزایای بسیاری دارد که در ادامه به بیان برخی از مهمترین آنها پرداخته ایم:

1) تجارت الکترونیک بهترین راهکار برای صرفه جویی در زمان

یکی از مزایای قابل توجه کسب و کارهای آنلاین، صرفه جویی در زمان برای مصرف کنندگان است. شما به عنوان مصرف کننده به راحتی قادر هستید در هر زمان و هر مکان اقدام به خرید کالا یا خدمات آنلاین از طریق اپلیکیشن ها و یا سایت های موجود کنید. همچنین این امکان برای کسب و کارهای آنلاین وجود دارد تا در هر زمان از شبانه روز بدون نیاز به حضور مشتریان در محل کار اقدام به فروش کالا یا خدمات خود کنند. این یک فرصت استثنایی است که تنها بوسیله تجارت الکترونیک برای مصرف کنندگان و فروشندگان فراهم می شود.

2) امکان مقایسه کالاها بدون نیاز به حضور فیزیکی

اگر کسب و کار خود را آنلاین نکرده اید در واقع فرصت دیدن محصولات یا خدمات خود را از خریداران آنلاین گرفته اید و به سایر فروشگاه های آنلاین این امکان را داده اید تا خریداران با مشاهده کالاها و خدمات آنها در فضای مجازی اقدام به خرید از آنها بکنند. علاوه بر این خریداران می توانند به راحتی و بدون نیاز به صرف وقت و هزینه بالا در فروشگاه های مختلف به راحتی و تنها با چند کلیک ساده کالاهای مختلف را در وبسایت ها مقایسه کنند. در واقع وبسایت ها نقش ویترین های مغازه را ایفا می کنند که در آن محصولات مختلف به همراه مشخصات آنها قابل مشاهده است.

3) خرید مطمئن با خواندن و بررسی نظرات دیگران

اگر می خواهید خرید آنلاین انجام دهید باید بدانید یکی از بهترین گزینه ها که منجر به خرید مطمئن تر و بهتری خواهید شد بررسی نظرات سایر خریداران درباره محصول مورد نظر است. در بسیاری از فروشگاه های اینترنتی برای بازدیدکنندگان و خریداران امکان ثبت نظر قرار داده شده است تا از این طریق بتوانید با دریافت تجربه خریداران گذشته نسبت به خرید خود اقدام کنید.

تاثیر استفاده از تلفن های هوشمند در تجارت الکترونیکی

بسیار واضح است که با محبوب تر شدن دستگاه های تلفن همراه، تجارت الکترونیکی مسیر بسیار رو به رشدی را برای یافتن مصرف کنندگان نهایی و بازار خود پیدا کرده است. همچنین با ظهور اپلیکیشن های کاربردی نظیر اینستاگرام و اپلیکیشن های حضور و غیاب موبایلی برای ارائه خدمات و یا فروش محصولات از سمت شرکت های فوق راه ارتباطی با مردم بسیار آسان تر و در دسترس تر شده است.

به طوریکه طبق آمارهای بدست آمده از بسیاری از سایت های فروش خدمات یا محصولات، درصد قابل توجه ای از بازدید کنندگان این پلتفرم ها از طریف گوشی های هوشمند اقدام به خرید از این سایت ها می کنند. همین امر کسب و کارهای آنلاین را به سمت تولید اپلیکیشن های کاربردی به عنوان یکی از محرک بسیار مهم برای تجارت الکترونیکی سوق داده است. اپلیکیشن های تلفن همرا کسراآوید و کسرا همراه نیز در صنعت حضور غیاب تحولی عظیم ایجاد کرده به طوریکه امروزه کمتر سازمانی را می تون یافت که از ابزارهای منابع انسانی الکترونیکی در کسب و کار خود استفاده نکند.

تجارت الکترونیکی چه انواعی دارد؟

از آنجا که تجارت الکترونیکی به طور کلی نوعی از تجارت محسوب می شود، در دسته بندی نیز مانند تجارت سنتی به چهار دسته کلی تقسیم می شود:

1) تجارت الکترونیک B2B یا تجارت سازمان با سازمان

به معنی معاملات تجاری بین دو شرکت است. به این معنی که یک شرکت محصولات یا خدماتی را به شرکت های دیگر می فروشد. در واقع مشتریان مستقیم در این نوع تجارت شرکت ها هستند نه مردم.

2) تجارت الکترونیک B2C یا سازمان با مشتری

به معنی خرید و فروش بین بیزینس ها و مصرف کنندگان بصورت مستقیم است. برای مثال فروشگاه اینترنتی دیجیکالا محصولات خود را به صورت مستقیم به مردم می فروشد.

3) تجارت الکترونیکی C2C یا مشتری با مشتری

در این نوع از تجارت مصرف کنندگان به صورت مستقیم باهم در ارتباط هستند. برای درک بهتر این موضوع در حوزه کسب و کارهای آنلاین بهترین نمونه سایت یا اپلیکیشن دیوار است که در آن شرکت های تولید کننده هیچ ارتباطی با مرف کنندگان ندارند و مرئم به ورت مستقیم اقدام به خرید کالا از یکدیگر می کنند.

4) تجارت الکترونیک C2B یا مشتری با سازمان

در تجارت C2B یک فرد اقدام به فروش پروژه های خود به شرکت ها یا سازمان هایی می کند که قبلا نیاز خود را در ارتباط با پروژه مورد نظر در سایت ها یا سایر پلتفرم های آنلاین اعلام کرده اندو بهترین نمونه از این نوع کسب و کار در حوزه تجارت الکترنیک افرادی هستند که به صورت فری لنسری اقدام به فعالیت برای سایر سازمان ها می کنند.

5) تجارت الکترونیک G2C یا مدل دولت به مصرف کننده

این مدل شامل تعاملات تجاری بین دولت و مشتریان آنها می باشد. مشتریان دولت شامل مردم، بنگاه های تجاری و انواع موسسات و سازمان های اداری هستند.

6) تجارت الکترونیک C2G یا مدل مصرف کننده به دولت

تعامل بین مصرف کنندگان با دولت جز این دسته قرار می گیرد. در حال حاضر این مدل تجارت الکترونیک رواج ندارد.

7) تجارت الکترونیک P2P یا مدل نقطه به نقطه

این مدل تجارت الکترونیک مربوط به داد و ستد و ارتباطات مالی بین دو طرف فروشنده و خریدار است. تجارت نقطه به نقطه بر اساس تکنولوژی ارتباط تلفن همراه با سرور انجام می گیرد. مانند انتقال پول از یک حساب به حساب دیگر.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره افیلیت مارکتینگ یا همکاری در فروش (affiliate marketing)

انواع مدل های تجارت الکترونیک (e commerce)

مدل Bricks and mortar

این مدل تجارت را مدل خشت و ملات نیز می نامند. با وجود پیشرفت تکنولوژی برخی افراد تمایل دارند که به صورت فیزیکی خرید کنند و نسبت به پرداخت های آنلاین محتاط هستند. شیوه تجارت خشت و ملات برای این گونه افراد بسیار مناسب است. در این سیستم صاحب کسب و کار کالا و یا خدمات خود را در یک مکان مشخص مانند دفتر کار و یا فروشگاه ارائه می دهد. این نوع تجارت در واقع یک تجارت سنتی است که افراد به صورت حضوری به فروشگاه مراجعه کرده و خرید می کنند.

در این نوع خرید، مشتریان می توانند با کارمندان فروشگاه ارتباط برقرار کنند، سوالات خود را در مورد اجناس بپرسند و پاسخ خود را سریعا دریافت کنند. همچنین می توانند اجناسی که به تست کردن نیاز دارند را در فروشگاه تست کنند و سپس اقدام به خرید نمایند. از معایب تجارت خشت و ملات هم این است که به نسبت تجارت آنلاین پیشرفت کمتری دارند و مشتریان آنها هم کم تر است زیرا امروزه افراد تمایل دارند که تمام کارهای خود را به صورت اینترنتی و در منزل انجام دهند تا در وقت خود صرفه جویی کنند.

مدل Pure Play

نام دیگر این مدل بازی خالص است، بستر این تجارت ارتباط آنلاین بین فروشنده و خریدار است. این نوع تجارت به کسب و کاری اطلاق می شود که صاحبان آن ها فقط یک نوع محصول و یا خدمت را ارائه می دهند و فعالیت آن ها محدود است.

معایب تجارت الکترونیک برای کسب و کارها

در کنار تمام مزایا و رفاهی که تجارت انلاین برای فروشندگان و مشتریان به ارمغان آورده است این نحوه تجارت مشکلات خاص خود را هم دارد. از معایب تجارت الکترونیک برای کسب و کارها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تهدید امنیتی و دستبرد سارقان اینترنتی

با وجود اینکه تمام صاحبان  تجارت های آنلاین از سیستم های امنیتی مختلف و پیشرفته برای شغل خود استفاده کرده اند، اما همواره مشکلات امنیتی در این سیستم ها دیده می شود. امکان هک شدن توسط هکرها ، حذف شدن ناگهانی صفحات مجازی فروشگاه و … از جنبه تهدیدات امنیتی تجارت آنلاین هستند. 

مشکلات مرتبط با دریافت و پرداخت اینترنتی 

یکی از مشکلات بزرگ برای یک شرکت تجارت الکترونیک عدم تطابق میزان فروش و وجه های وصولی است. ممکن است برای شما هم این مشکل پیش آمده باشد که پرداخت اینترنتی را انجام دهید و پس از مدتی مبلغ به حساب شما برگشت داده شده باشد. در چنین شرایطی اگر کالا یا خدمات قبلا ارائه شده باشد صاحب کسب و کار متضرر می شود. در این مواقع اصولاً بانک ها هم برای حفظ مشتریان خود طرف مشتری را می گیرند و ممکن است فروشنده نتواند پول خود را پس بگیرد. 

نیاز به نیروی متخصص

برای این که کسب و کار آنلاین بالاترین و بهترین بازدهی را داشته باشد، باید زیر ساخت های آن کاملا حرفه ای و توسط فرد متخصص طراحی و اجرا شود. این موضوع نیازمند صرف هزینه و زمان قابل توجهی است. 

مرجوع کردن کالا

یکی دیگر از معایب تجارت الکترونیک برای کسب و کارها امکان مرجوع کردن کالا توسط مشتری  است. گاهی مشتریان دلیل قانع کننده ای برای مرجوع کردن کالا ندارند و فقط از خرید پشیمان شده اند. صاحبان کسب و کار باید برای رضایت مشتری امکان مرجوع کردن کالا را فراهم کنند اما این امر موجب ضرر و زیان آن ها می شود. علاوه بر این موضوع انجام خدمات پس از فروش هم هزینه هایی را برای صاحب شغل ایجاد می نماید. 

نیاز به به روز رسانی و کنترل مستمر 

در تجارت آنلاین باید همواره آماده ایجاد تغییر باشید. سیستم شما با پیشرفت تکنولوژی باید به روز شود و تغییرات لازم لحاظ گردد. کالا و خدمات جدید در سایت یا صفحه مربوطه  ثبت شود و تولید محتوای مرتبط  انجام شود. انجام این امور خود نیازمند به صرف هزینه و انرژی قابل توجهی است. 

جو رقابتی تنگاتنگ

در فضای آنلاین رقابت بسیار در رنگ تر از فضای حقیقی است. فروشگاه های آنلاین به سرعت ایده های تجاری یکدیگر را تقلید می کنند بنابراین بازاریابی اینترنتی و تولید محتوای مفید در میزان فروش آنلاین شاپ ها نقش بسیار مهمی دارد. علاوه بر این مواردی  مانند در معرض دید بودن قیمت و جزئیات کالا و امکان مقایسه دقیق توسط مشتری هم از معایب تجارت الکترونیک برای کسب و کارها به حساب می آیند. در سال های اخیر نوسان قیمت کالا و احتکار توسط برخی از فروشندگان  باعث فاصله زیاد قیمت گذاری ها و از دست رفتن سرمایه بعضی دیگر از  فروشگاه های آنلاین شده است. 

بیشتر بخوانید: تحول دیجیتال چیست و چه اهمیتی دارد؟ 

تجارت الکترونیک چه معایبی برای مشتریان دارد؟ 

مشتریان با خرید کالا و دریافت خدمات اینترنتی ضمن صرفه جویی در وقت و انرژی خود، خریدشان را از یک فضای گسترده با تنوع بالا انجام می دهند. با این وجود استفاده از تجارت الکترونیک برای مشتریان هم خالی از عیب نیست. برخی از معایب دریافت خدمات تجارت الکترونیک و خرید کالا در قالب آنلاین برای مشتریان عبارتند از : 

تهدید امنیت و حریم خصوصی 

عدم احترام حریم خصوصی افراد و تهدید امنیتی که ممکن است برای اطلاعات شخصی و اطلاعات مالی مخاطب ایجاد شود یکی از معایب قابل توجه تجارت الکترونیک است. 

عدم مطابقت کالا با نمونه ملموس 

یکی از اصلی‌ترین معایبی که می‌توان برای تجارت الکترونیک (e commerce) در نظر گرفت عدم تطابق کالا با نمونه مورد نظر مشتری است . در برخی از موارد ممکن است مشتری با دریافت  سفارش خود متوجه شود که کالا با آنچه که تصور می‌کرد فاصله زیادی دارد و این مورد می‌تواند باعث نارضایتی مشتری شود. مرجوع کردن کالا و تحویل مجدد سفارش هم در پاره ای از مواقع حتی با وجود پذیرفته شدن از سوی فروشگاه برای مشتری مثمر ثمر نیست. 

تاخیر در خدمات رسانی و عدم دریافت به موقع کالا 

با وجود اینکه سفارش اینترنتی کالا از سرعت قابل قبولی  برخوردار  است اما در برخی از موارد مشکلات جغرافیایی می‌تواند مانع از رسیدن به موقع کالا به دست مشتری شود که کالا در زمانی به دست مشتری برسد که دیگر برای او استفاده مورد انتظار، را نداشته باشد همچنین آسیب رسیدن به کالا در حین حمل و نقل نیز باعث می‌شود مشتری مجبور به پذیرش کالایی ناسالم و یا مرجوع کردن کالا و دریافت با تاخیر آن شود .

هزینه های اضافی دریافت کالا و خدمات 

تحمیل شدن هزینه‌های اضافی مانند هزینه حمل و نقل، هزینه نصب کالا ، هزینه بسته اینترنتی و… از معایب تجارت الکترونیک به حساب می‌آیند.  در برخی از موارد مشتری از این هزینه‌های پنهان آگاهی ندارد و تحمیل این هزینه‌ها به وی یکی از دلایل اصلی نارضایتی او از خرید اینترنتی است.

نمونه های تجارت الکترونیک موفق در دنیا

یکی از محبوبترین و در عین حال معروفترین کسب و کارهای آنلاین در سال های گذشته وب سایت آمازون (Amazon) بوده است که جف بزوس به عنوان صاحب اصلی آن فعالیت خود را در سال 1395 میلادی در گاراژ شخصی اش آغاز کرد. اگرچه شروع فعالیت این کسب و کار با حمل و نقل کتاب به سایر نقاط شهر بود اما با گذشت زمان و بهره گیری هوشمندانه از امکانات تجارت الکترونیک توانست در مورد کوتاهی به یکی از موفق ترین کسب و کارهای الکترونیکی در سرتاسر دنیا تبدیل شود. بطوریکه امروز در بسیاری از کشورهای جهان دارای نمایندگی بوده و مردم در تمام کشورها می توانند با مراجعه به وبسیات شرکت آمازون اقدام به خرید محصولات مورد نظر خود کنند.

از دیگر نمونه های موفق کسب و کارهای الکترونیکی می توان به شرکت EBay اشاره کرد که هدف اصلی آن ایجاد ارتباط بین مصرف کنندگان کالا بود. به این معنی که افراد می توانند با مراجعه به این سایت از سایر کالاهایی که افراد نیازی به آنها ندارند یا در اصطلاح عامیانه دسته دوم محسوب می شوند استفاده کنند. ایده ابتدایی این شرکت بزرگ بسیار مورد توجه مردم قرار گرفت تا جایی که توانست با سرمایه های جذب شده از این طریق نسبت به ارتقاء فعالیت خود در زمینه های مختلف تجاری اقدام کند.

نمونه های موفق تجارت الکترونیک در ایران

در کشور ما نیز صنعت تجارت االکترونیک در سال های اخیر رشد بسیار چشمگیری داشته است. به طوریکه بسیاری از کسب و کارها بدون داشتن محل فیزیکی و تنها در بستر اینترنت و فضای مجازی توانسته اند فعالیت خود را آغاز و به رشد قابل قبولی دست پیدا کنند. از جمله استارت آپ های آنلاین موفق که در حال حاضر جزو صاحب نام ترین کسب و کارها در ایران و حتی خارج از کشور هستند می توان شرکت های دیجی کالا (Digikala)، اسنپ (snap)، تپ سی، دیوار(Divar)،  ایران تلنت و … را نام برد.

نتیجه گیری در مورد تجارت الکترونیک

با توجه به موارد گفته شده پر واضح است که بازار کسب و کارها با حضور اینترنت دچار تغییرات چشمگیری شده است و لازم تا تمام کسب وکارها برای پا برجا ماندن در شرایط کنونی بخشی یا تمام خدمات خود را در حوزه آنلاین فعال سازند و از طریق تجارت الکترونیکی نسبت به رشد بیزینش خود اقدام ورزند. چرا که استفاده از اینترنت و گوشی های تلفن همراه بطور چشمگیری در حال گسترش است و بدون شک کسب و کارها بدون حضور در فضای تجارت الکترونیکی به زودی جایگاه خود را در میان مردم از دست خواهند داد.