همه چیز درباره قوانین اضافه کاری و اضافه کاری کارگران

اضافه کاری جزو مفاهیمی است که در ابتدا بسیار ساده و قابل فهم به نظر میرسد اما برخلاف تصور عموم اضافه کاری دارای انواع مختلف و قوانین بسیار پیچیده ایست که از سمت وزارت کار برای کارفرمایان و کارگران تعریف شده است. به طور ساده در قوانین اضافه کاری، کار اضافه به مدت زمان انجام کاری گفته می شود که خارج از مدت مقرر شده برای کارمندان یا کارگران انجام شود. ممکن است کارمندان یا کارگران در مدت زمان محدودی که باید در محل کار خود حاضر باشند فرصت به پایان رساندن وظایف خود را نداشته یا به دلیل وجود حجم کاری بالا مجبور باشند ساعت ها یا روزهایی را خارج از زمان مقرر در سازمان مربوطه به کار بپردازند. در این صورت اضافه کاری آنها با توجه به ساعت و روزی که مشغول به کار بوده اند محاسبه می شود. بر همین اساس قوانین مختلفی برای انواع اضافه کاری از سوی وزارت کار تعریف شده اند که در ادامه به شرح هر یک از آنها می پردازیم.

منظور از اضافه کاری چیست؟

براساس قانون وزارت کار برای اضافه کاری؛ اضافه کاری به معنی سپردن کار اضافه بر سازمان به کارگران و کارکنان سازمان است. افرادی که در شرکت های خصوصی یا سازمان های دولتی شاغل هستند به صورت روزانه نیاز است که 8 ساعت از روز در محل کار باشند و وظایفی که به آنها محول شده را انجام دهند. اما گاهی اوقات بر اساس افزایش حجم کار، با خواسته کارفرما نیاز است که کارکنان بیشتر از 8 ساعت معمول در محیط کار حاضر باشند که اینجا موضوع اضافه کاری مطرح می شود. اضافه‌کاری عنوانی است که از سوی قانون کار برای ساعات اضافی که کارکنان در محیط کار حضور دارند در نظر گرفته شده است.

کارکنان سازمان باید اطلاعات لازم در خصوص سقف اضافه کاری کارگران را داشته باشند و قوانین اضافه کاری مطلع باشند. اما پیش از آن نیاز است با مفهوم ساعت کاری آشنا شوید. ساعت کاری کارکنان سازمان از سوی وزارت کار و براساس قانون کار برای همه کارکنان تعیین شده است و با توجه به ساعت کاری کارگر طبق قانون کار، کارکنان در طول هفته 44 ساعت از زمان خود را در محیط کار می گذرانند. ساعت کاری به مدت زمانی که کارکنان سازمان و نیروی فعال کار مشغول انجام وظایف خود برای کارفرما هست اشاره دارد.

بیشتر بخوانید: نرم افزار حضور و غیاب تحت وب کسرا ابزار مدیریت اضافه کاری کارکنان

44 ساعت در طول هفته با تقسیم بر 6 روز کاری در هفته چیزی در حدود 8 ساعت کار روزانه برای کارکنان است که این مدت زمان را روزانه در محیط کار حضور دارند. این میزان از ساعت کاری، حالت عادی و معمول ساعت کاری برای کارکنان است و در صورتی که بیش از این مدت زمان را در محیط کار با خواسته کارفرما حضور داشته باشند تحت عنوان اضافه کار شناخته می شود. هر مدت زمانی که بیش از مدت زمان کار عادی سپری شود طبق قانون کار اضافه کاری محسوب می شود و در محاسبه حقوق کارکنان نیز ساعات اضافه کاری بر طبق قانون اضافه کاری 1402 در نظر گرفته می شود.

برخی مواقع 44 ساعت به عنوان مدت زمان ساعت کاری افراد در هفته ممکن است بر طبق خواسته کارفرما در طول هفته متغیر باشد، یعنی در برخی روزها افراد ساعت کاری کمتری و بالعکس برخی روزها ساعت کاری بیشتری داشته باشند اما در نهایت مجموعا در طول هفته همان 44 ساعت را سپری کرده اند و به عنوان اضافه کاری در نظر گرفته نمی شود. از طرفی این نکته را هم در نظر بگیرید که براساس قرار کاری که امضا می کنید نوع ساعت کاری شما تعیین می شود، اگر قرار کار پاره وقت باشد شما در طول هفته تعهد به 22 ساعت کار داده اید و مدت زمان اضافه تر از این ساعت براساس قانون اضافه کار، به عنوان اضافه کاری محسوب می شود.

شرایط اضافه کاری در قانون کار براساس ماده 59 قانون وزارت کار به این صورت است که اگر کارکنان متعهد به انجام اضافه کاری باشند، 40% درصد حقوق اضافه بر سقف حقوق ساعت کار عادی روزانه را دریافت می کنند. برای محاسبه دستمزد روزانه بر 30 روز ماه تقسیم می شود و دستمزد حاصل تقسیم بر 8 ساعت کار روزانه می شود. در نهایت برای بدست آوردن مبلغ اضافه کاری حقوق یک ساعت کاری را با 40% ساعت کاری جمع می شود. بر طبق ماده 59 قانون کار در مورد اضافه کاری در صورت توافق بین کارگران و کارفرما و در صورت پرداخت 40 درصد اضافه دستمزد ، کارکنان می توانند بیش از ساعت عادی کاری به کار اضافی بپردازند و ساعات اضافی به عنوان اضافه کاری در قانون کار محاسبه می شود. بر طبق قوانین اضافه کاری در قانون کار ساعات اضافه کاری کارگران بیش از 4ساعت در روز در نظر گرفته نمی شود.

ساعت کار موظفی کارمندان

ساعت کار موظفی به مدت زمانی گفته می شود که کارکنان یا کارگران متعهد به انجام وظایف محوله از سوی کارفرما به عنوان ساعت کاری کارگر در ماه هستند. ساعت کار موظفی کارمندان از سوی اداره کار تعیین شده است که میزان آن بر اساس تعداد روزهای ماه و محاسبه روزهای تعطیل رسمی در هر ماه مشخص می شود. به طور معمول کارکنان در طول روز موظف به انجام کار برای کارفرما به مدت 7 ساعت و نیم هستند و با نیم ساعت استراحت روزانه که در مجموع 8 ساعت محاسبه می شود و این 8ساعت با عنوان ساعت کار موظفی کارگران بر طبق قانون کار است و برای روزهای پنج شنبه ساعت کاری 4 ساعت است.

ساعت موظفی 1402 از سوی وزارت کار و طبق قوانین کار تعیین شده است. در این شیوه محاسباتی بیان شده است که ساعت کاری کارکنان روزانه 8 ساعت و در طول هفته 44 ساعت می باشد و از این میزان ساعت تجاوز نمی کند. ساعت کاری موظفی 1402 با در نظر گرفتن روزهای تعطیل (روز جمعه) ساعت موظفی کارمندان را برای 6 روز کاری در هفته برای 44 ساعت کار اینگونه تعریف کرده که کارکنان باید روزانه 7/33 ساعت به میزان 8 ساعت(نیم ساعت استراحت) در روز کار کنند. در حالت دیگری برای محاسبه ساعت موظفی کارمندان ساعت کار روزانه 8 ساعت و 44 ساعت در هفته تعیین می شود که کارکنان از روز شنبه تا چهارشنبه به صورت 8 ساعته و برای روز پنج شنبه 4 ساعت در محل کار فعالیت دارند. در محاسبه ساعت موظفی قانون کار 1402 تعداد روزهای پنج شنبه نیز اهمیت دارد.

بیشتر بخوانید: انواع شیفت کاری و نوبت کاری در قانون کار

انواع مختلف اضافه کار در قوانین اضافه کاری

اضافه کاری عادی

همانطور که از نام این نوع اضافه کاری مشخص است به کار مازادی گفته می شود که خارج از ساعت موظفی فرد در روزهای عادی و غیر تعطیل انجام می گیرد. اگر کارگری بخواهد بیش ساعات مقرر شده (8 ساعت در روز) در محل کار بماند کارفرما موظف است طبق قانون وزارت کار به او اضافه کار پرداخت کند. البته این در صورتی است که کارگر و کارفرما قبلا در مورد میزان ساعات اضافه کاری به توافق رسیده باشند.

جمعه کاری و قوانین آن

کار در روزهای جمعه (جمعه کاری و تعطیل کاری) که جزو روزهای تعطیل است را در اصطلاح جمعه کاری می گویند. کار کردن در روزهای جمعه دارای مزایای بیشتری برای کارگران است. در واقع نحوه محاسبه جمعه کاری به این ورت است که کارگر علاوه بر ساعات اضافه کاری که انجام داده است یک فوق العاده 40 درصدی نیز دریافت می کند. از آنجایی که روز جمعه جزو تعطیلات مهم و استراحت کارگران است مبلغ بیشتری نسبت به سایر انواع اضافه کاری به کارگران پرداخت می شود. در اصطلاح به اضافه کاری جمعه اضافه کار با حقوقو بالا گفته می شود.

قوانین تعطیل کاری

کار در روزهایی که در تقویم به عنوان تعطیل رسمی مشخص شده اند. تعطیل کاری نوعی از اضافه کاری است که کارگران در روزهای تعطیل رسمی در سازمان یا کارگاه حضور میابند. این نوع اضهفه کاری با جمعه کاری از نظر میزان دستمزد تفاوت دارد و حقوق نسبتا کمتری به کارگر پرداخت می شود.

شب کاری و قوانین آن

به کاری که در شیفت شب بین ساعات 22 الی 6 صبح انجام می گیرد اضافه کار شبانه گفته می شود. بسیاری از مشاغل وجود دارند که به صورت شبانه روزی فعال هستند و به همین دلیل به نیری انسانی برای کار در شب نیاز دارند. از جمله سازمان هایی که به نیروی شب کار نیاز دارند میتوان بیمارستان ها، پالایشگاه ها، پتروشیمی ها، نیروگاه ها و … را نام برد. حقوق و دستمزد و مزایای دریافتی نیرو های شب کار با توجه به نوع فعالیتی که انجام می دهند تعیین می شود. اما به طور کلی پرسنلی شیفت شب علاوه بر دستمزد عادی 35 درصد بیشتر حقوق دریافت می کنند.

بیشتر بخوانید: شیفت شب یا شب کاری در قانون کار چیست؟

حداکثر اضافه کاری در قانون کار

همانطور که پیش از این هم بیان شد حداقل ساعت براساس قانون وزارت کار تا سقف 44 ساعت در هفته است و این میزان تجاوز نمی کند؛ در صورتیکه ساعت کاری بیش از این میزان و بیش از هشت ساعت روزانه باشد به عنوان اضافه کاری کارمندان در نظر گرفته می شود که اضافه کاری کارکنان توافقی بین کارگران و کارفرما است که هزینه اضافه کاری براساس قانون کار محاسبه و برای ساعات اضافه کاری هزینه پرداخت می شود. حداکثر اضافه کار اداره کار نباید بیش از 4 ساعت در روز باشد. برای شب کاری و کارهای سخت نیز استثنائاتی در نظر گرفته می شود.

ساعات اضافه کاری براساس فوق العاده اضافه کاری 1402 و بر طبق ماده 59 قانون کار، از 4 ساعت در طول روز تجاوز نمی کند مگر اینکه توافقی بین کارگران کارفرما برای اضافه کاری بیش از 4ساعت صورت گرفته باشد و در موارد استثنا ساعات اضافه کار بیش از 4 ساعت است. در غیر این صورت کارفرما موظف است نیروی کار جدید استخدام کند. بر طبق سقف اضافه کاری کارگران و برای اضافه کاری بیش از 120 ساعت در مجموع؛ کارفرما در صورت بروز حادثه یا خساراتی به کارگران باید پاسخگو باشد.

ساعات اضافه کاری در صورت کامل شدن سقف ساعات کار عادی کارکنان در نظر گرفته می شود در غیر این صورت جزء ساعت موظفی قانون کار محسوب می شود. طبق قانون کار ساعت کاری کارگر در ماه نباید بیش از 44 ساعت باشد و حتی برای شغل های سخت این ساعت ممکن است کمتر هم در نظر گرفته شود و بیش از 6 ساعت در روز (36 ساعت در هفته) نیست. در مجموع ساعات کاری بیشتر از ساعت عادی کار یا همان ساعت موظفی کارگران در قانون کار با عنوان اضافه کاری محاسبه می شود و براساس فرمول اضافه کار و کسر کار حقوق آن از سوی کارفرما پرداخت می شود.

بیشتر بخوانید: قانون کار چیست؟ | بررسی مهم ترین قوانین کار و تامین اجتماعی

اضافه کار اجباری در قانون خدمات کشوری

اضافه کاری براساس ماده 59 قانون کار به صورت توافقی بین کارگر و کارفرما است که سقف اضافه کار کارمندان نیز از 4 ساعت در طول روز بیشتر نمی شود. اضافه کار بیشتر از 4 ساعت در موارد استثنایی و با توافق دو طرف صورت می گیرد. از طرفی با توجه به ماده 60 قانون اداره کار در موارد استثنایی برای پیشگیری از حوادث پیش بینی نشده و نیاز کارفرما به اضافه کار کارکنان، کارفرما با محاسبه اضافه کاری کارکنان می تواند از آنها به اندازه 8 ساعت برای اضافه کاری مشغول به کار کند.

حداکثر اضافه کاری در قانون کار برای سی روز 120 ساعت به صورت ماهانه است که برای روزانه تا سقف 4 ساعت در نظر گرفته می شود و در موارد خاص اضافه کاری بیش از 120 ساعت بین طرفین توافق می شود. در ماده 67 قانون اداره کار، بیان شده است که در صورتی که کارفرما نیاز به اضافه کاری کارکنان برای زمان خارج از ساعات کاری داشته باشد می تواند مبلغی را تحت عنوان اضافه کار و… به او پرداخت کند. مجموع مبالغ پرداختی به کارکنان تحت عنوان اضافه کار،حق التدریس به کارکنان از حداکثر اضافه کاری 50% تجاوز نمی کند.

براساس ماده 93 قانون اداره کار کارکنان متعهد به انجام وظایف در محیط کار و در ساعات کاری تعیین شده هستند و در صورتی که نیاز به اضافه کار کارکنان خارج از ساعات کاری یا حتی روزهای تعطیل باشد براساس توافق با کارفرما، کارکنان موظف به انجام وظایف بیش از ساعت موظفی کارگران هستند و کارفرما نیز دستمزد کارکنان را برابر با قانون اداره کار پرداخت می نماید و البته بیشتر کارگران در ساعات غیر اداری برای حقوق بیشتر فرصت انجام کار در اضافه کاری را می پذیرند. ماده 99 اداره کار نیز به این موضوع اشاره دارد که پرداخت هزینه اضافه کاری فقط در ازای انجام اضافه کاری است و پرداخت اضافه کاری بدون انجام کار اضافی مجاز نیست.

بیشتر بخوانید: منظور از شناوری ساعت کار اداری یا ساعت کار منعطف چیست؟

آیا اضافه کاری پرستاران اجباری است؟

پرستاری از مشاغل سختی است که اغلب پرستاران با وجود اینکه شیفت کاری خود را مشغول انجام وظیفه بوده اند به دلیل کمبود نیرو در شیفت های کاری متعدد بالاجبار در محل کار حضور دارند. و اضافه کاری پرستاران به صورت اجباری از معضلات جامعه پرستاری محسوب می شود. اغلب پرستاران با اشاره به موضوع کمبود نیرو نسبت به اضافه کار اجباری شکایت دارند. این در حالی است که براساس قانون بهره وری، پرستار در طول ماه تا سقف 150 ساعت کار موظفی قانون کار دارد و اضافه کار پرستاران نباید اجباری باشد اما در عمل بسیاری از بیمارستان ها و مراکز درمانی که با کمبود نیروی پرستار مواجه هستند با وجود اینکه پرستاران ساعات کار موظفی خود را پر کرده اند از آنها برای اضافه کار اجباری استفاده می کنند.

پرستاری شغلی سخت است که در ساعات اضافه کاری نیز همان سختی را به همراه دارد و همه وظایف خود را باید انجام دهند. پرستاران ممکن است با تجمیع ساعات اضافه کاری در طول ماه چیزی در حدود 100ساعت، 150 یا 170 ساعت اضافه کاری داشته باشد. اما در زمان پرداخت دستمزد مبلغی به میزان یک تا دو میلیون برای اضافه کار پرستاران محاسبه می شود در حالیکه حقوق پرستاران بین ده تا دوازده میلیون است! این مبلغ برای اضافه کاری پرستاران بی انصافی است و با وجود ساعات کاری سخت و شرایط کاری آنها بسیار ناعادلانه به نظر می رسد. با این حال پرستاران اضافه کار اجباری نیز دارند و با این شرایط کنار می آیند. البته در بند 5 قانون بهره وری نظام سلامت بیان شده است که اضافه کاری پرستاران باید بصورت توافقی صورت گیرد و اجباری در کار نباشد و حتی در مواردی که نیروی پرستار دچار استهلاک بدنی شده باشد و با در نظر گرفتن سلامت بیماران حداکثر اضافه کاری قانون کار پرستاران نباید از 80 ساعت در ماه تجاوز کند اما در عمل در بسیاری از بیمارستان ها این تبصره رعایت نمی شود.

شاهد این موضوع هستیم که پرستاران تا بیش از 100 ساعت و حتی 150 ساعت در ماه اضافه کار اجباری دارند و پرداخت دستمزد اضافه کاری آنها نیز گاهی اوقات تا یک سال بعد با پایین ترین نرخ دستمزد اضافه کاری چیزی به میزان 15 تا 20 هزار تومان برای هر ساعت صورت می گیرد. از سوی دیگر موردی که در خصوص اضافه کاری در پرستاران به آن توجه می شود این است که تفاوتی بین مسئولیت و وظایف پرستاران در شیفت ساعات موظفی قانون کار و ساعات اضافه کاری آنها وجود ندارد.

براساس قانون بهره وری نظام سلامت ساعت موظفی پرستاران با در نظر گرفتن اضافه سنوات و سابقه کاری آنها کاهش پیدا می کند اما برای ساعت اضافه کاری همچنان به صورت قبلی محاسبه می شود که این نکته به ضرر پرستاران است. از طرفی اضافه کاری پرستاران باید تا 40 درصد بیش از ساعت موظفی قانون کار محاسبه شود که تاکنون چندان اجرایی نشده است. در مجموع برای پرستاران، بهیاران، کارکنان اتاق عمل و … براساس قانون بهره وری نظام سلامت و با توجه به بند 5 این قانون اضافه کار اجباری برای پرستاران وجود ندارد و فقط در صورت توافق حداکثر اضافه کاری پرستاران تا میزان 80ساعت هست و اضافه کار اجباری برای آنها طبق قانون مجاز نیست. همچنین با استناد به قانون بهره وری در صورت تجاوز شیفت کاری پرستاران از 12 ساعت، یا 80 ساعت در ماه موجب پرداخت خسارت بیمه مسئولیت برای پرستاران و … می شود.

بیشتر بخوانید: همه چیز درمورد شیفت پرستاری و شیفت پرستاران

مجازات اضافه کار اجباری

براساس قانون اداره کار به کار گرفتن افراد به صورت اجباری و به نوعی اضافه کار اجباری ممنوع بوده و قانون برای آنها مجازات هایی پیش بینی کرده است. بر طبق ماده 172 قانون اداره کار در صورت اضافه کار اجباری از سوی کارفرما، کارفرما موظف به پرداخت دستمزد وظایف انجام شده است و از طرفی کارفرمای خاطی با توجه به میزان جرم از 91 روز تا یک سال حبس محکوم شده و یا به پرداخت نقدی 200 برابر حقوق مزد روزانه کارکنان جریمه می شود. براساس ماده 172 قانون کار و با توجه به ماده 6 این قانون کار اجباری ممنوع است و کارفرمای متخلف محکوم به پرداخت دستمزد روزانه و پرداخت خسارت با توجه به شرایط می باشد. حتی اگر کارفرما یا کارفرمایان از یک ارگان خاص فرد را به کار اجباری بگیرند، همه افراد خاطی به جرم کار اجباری محکوم به پرداخت خسارت با در نظر گرفتن شرایط موجود هستند.

نحوه محاسبه اضافه کار

قانون اضافه کار براساس مصوبات تعیین شده در وزارت کار کاملا مشخص است و کارفرمایان موظف هستند مطابق این قوانین حقوق و مزایای کارگران خود را پرداخت کنند. اما گاهی به دلیل عدم آگاهی کارگران و کارفرمایان ممکن است اختلافاتی در مورد محاسبه میزان دریافتی اضافه کاری بین آنها بوجود بیاید. براساس قانون تصویب شده وزارت کار و رفاه اجتماعی یک کارگر موظف است در طول روز به مدت 8 ساعت در سازمان حضور داشته باشد. مجموع ساعت هایی که او باید در طول هفته کار کند نیز 44 ساعت است. اگر کارگر بخواهد مازاد ساعات گفته شده در سازمان بماند باید طبق قوانین مشخص شده حقوق و مزایای او پرداخت شود. نحوه محاسبه اضافه کار به این صورت است که پس از کسر ساعت کار موظفی از میزان ساعات مازاد، ساعت اضافه کار کارگر بدست آمده و باید 40 درصد اضافه بر مزد کار عادی ساعتی به او پرداخت شود.

فرمول محاسبه اضافه کار کارمندان دولت

برای کارکنان دولت نیز اضافه کاری به عنوان فرصتی برای افزایش دریافتی محسوب می شود و با توجه به قوانین کار کارمندان با درخواست سازمان مربوطه، تا حداکثر 176 ساعت در ماه بعنوان اضافه کاری مشغول به خدمت تحت عنوان اضافه کاری کارمندان هستند و در قبال هر ساعت اضافه کاری حقوق و دستمزد آن را دریافت می کنند. فرمول محاسبه اضافه کاری کارمندان براساس قانون مدیریت خدمات کشوری و تبصره مربوط به پرداخت اضافه کاری کارمندان تنظیم می شود و کارمندان با توجه به نیاز سازمان در ساعت خارج از ساعات کاری معمول مشغول به خدمت هستند و حق الزحمه اضافه کاری براساس شرایطی پرداخت می شود. شرایط اضافه کاری کارمندان دولت براساس دستورالعمل ماده 68 قانون خدمات کشوری که در سال 1388 تصویب شده مشخص شده است. فوق العاده اضافه کاری 1402 کارمندان دولت به این صورت است که کارکنان در ساعاتی خارج از تایم اداری با درخواست اداره به امور کاری می پردازند و کارمندان نیز با رضایت خاطر به انجام اضافه کاری می پردازند.

در یکی از شرایطی که کارمندان دولت با عنوان اضافه کاری به ماموریت خارج از شهر محل خدمت خود اعزام می شوند و از حق ماموریت استفاده می کنند فوق العاده اضافه کاری به آنها تعلق می گیرد. از سوی دیگر آن دسته از کارکنانی که با درخواست اداره و خارج از ساعات اداری مشغول به انجام وظیفه در قالب تدریس، تحقیق، تالیف و … هستند مبلغ حق التدریس، حق التالیف و … به آنها تعلق می گیرد. با توجه به ماده 68 قانون خدمات کشوری مبلغ پرداختی برای ساعات اضافه کاری کارمندان دولت به این شرح است که به ازای هر ساعت اضافه کاری مجموعه مزایای شغلی و فوق العاده کاری در ضریب ریالی سال کاری ضرب شده و بر عدد 176 که حداکثر ساعات اضافه کاری می باشد تقسیم می شود. براساس فرمول محاسبه ساعت اضافه کاری 1402 در خصوص اضافه کاری کارمندان دولت؛ اضافه کاری پرداختی به کارمندان از حداکثر 50 درصد حقوق ثابت و فوق العاده اضافه کاری او بیشتر نمی شود. و از طرفی فقط برای بیست درصد از کارکنان دولت که اضافه کاری دارند از این سقف 50 درصدی استثنا هستند.

بیشتر بخوانید: منظور از مالیات حقوق و دستمزد چیست؟ | بررسی نکات مهم محاسبه مالیات بر درآمد 

محاسبه اضافه کاری آنلاین

اضافه کاری کارگران یا کارکنان دولت همراه با پرداخت هزینه ای به عنوان اضافه کاری است که جدا از حقوق ساعات موظفی کارکنان، مزایا ، سنوات، عیدی و … محاسبه می شود. اغلب کارکنان برای افزایش دریافتی خود و به جای اینکه در چند شغل فعالیت داشته باشند اقدام به اضافه کاری خارج از ساعات اداری در محیط کاری می کنند که لازم است قبل از هر چیزی از چگونگی محاسبه آنلاین اضافه کاری 1402 اطلاعاتی داشته باشند و بدانند که نحوه محاسبه اضافه کاری آنلاین به چه صورت است؟ به این منظور ابتدا باید مبلغ دستمزد هر ساعت کار عادی را بدانید و سپس با افزودن 40 درصد به آن مبلغ هزینه اضافه کاری را بدست بیاورید. این مورد با توجه به قانون اضافه کاری 1402 برای هر ساعت اضافه کاری به غیر از ساعت کاری عادی به اندازه 40 درصد اضافه بر مزد بر اساس هر ساعت کار عادی محاسبه می شود.

در کل کارکنان روزانه به میزان هفت ساعت و سی دقیقه (حدودا 8 ساعت با محاسبه تایم استراحت) مشغول به کار در محیط کاری هستند که باید دستمزد کار روزانه کارکنان براساس قانون اداره کار 1402 را بر آن تقسیم کرده تا هزینه هر ساعت کار عادی بدست بیاید. مبلغ پرداختی برای هر ساعت کار عادی مبلغی در حدود 24 هزار و 38 تومان است که 40 درصد این هزینه 9هزار و 655 تومان محاسبه می شود.حال با جمع بستن 40 درصد کار عادی یا مبلغ دستمزد هر ساعت کار عادی کارکنان برای اضافه کاری حدودا مبلغ 33هزار و 795 تومان دریافت می کنند. با این فرمول می توان در انتهای هر ماه، به محاسبه اضافه کاری کارمندان اقدام کرد به این صورت که ساعات اضافه کاری را در 33هزار و 795 تومان ضرب کرد تا مجموع مبلغ اضافه کاری کارکنان مشخص شود.

نکته: در کنار این فرمول محاسبه آنلاین اضافه کاری کارمندان، می توان از طریق برخی سایت ها که به محاسبه اضافه کاری آنلاین اقدام کرد و در این گونه وب سایت ها فقط نیاز دارید که مزد روزانه و ساعات اضافه کاری را وارد کنید تا مزد هر ساعت اضافه کاری و فوق العاده اضافه کاری را برای شما محاسبه کند. یا اینکه ساعت اضافه کاری و حقوق ساعات عادی کار خود را وارد کنید تا دستمزد اضافه کاری را برای شما مشخص کند.

بیشتر بخوانید: انواع مرخصی در قانون اداره کار؛ مدیریت مانده مرخصی پرسنل

قیمت هر ساعت اضافه کار 1402

پیش از این با مفهوم اضافه کاری آشنا شدیم و متوجه شدیم که وقتی کارکنان به خواسته خود یا توافق با کارفرما بعد از ساعت کار عادی تعیین شده طبق قانون اداره کار، در شرکت یا سازمان مربوط فعالیت دارند شامل قانون اضافه کاری می شود و دستمزد آن با محاسبه ساعت اضافه کاری 1402 به او پرداخت می شود. اما موضوعی که اینجا لازم است بدانیم این است که قیمت هر ساعت اضافه کار 1402 چقدر است؟ و چطور محاسبه می شود؟ با توجه به ماده 52 قانون وزارت کار؛ به ازای هر ساعت اضافه کاری کارگران به اندازه 40 درصد به دستمزد ساعت کار عادی آنها اضافه می شود. فرمول محاسبه اضافه کاری در سال 1402 به این شکل است که مبلغ هر یک ساعت کار عادی با 40 درصد از دستمزد یک ساعت عادی کاری جمع می شود تا هزینه اضافه کاری تعیین شود. به طور کلی می توان فرمول محاسبه اضافه کاری را به شرح زیر دانست:

دستمزد روزانه کار عادی=30 روز ماه حقوق ماهانه
دستمزد یک ساعت کار عادی= 7 ساعت و 30 دقیقه(حدودا 8 ساعت) حقوق روزانه
دستمزد هر ساعت اضافه کاری= 40%از دستمزد یک ساعت کار عادی دستمزد یک ساعت کار عادی

فرمول محاسبه اضافه کاری در اکسل

یکی از وظایف حسابداران محاسبه حقوق و دستمزد برای محاسبه ساعت کاری است که به ازای هر یک از کارکنان شامل محاسبه هر ساعت اضافه کاری، ساعت کار عادی، تاخیر، محاسبه شیفت شب، نحوه محاسبه تعطیل کاری(روزهای جمعه، تعطیلات رسمی)، محاسبه اضافه کاری در تعطیل کاری، محاسبه تعطیل کاری و جمعه کاری، محاسبه استراحت در شیفت شب و …. می شود؛ که همه این موارد در قالب حقوق و دستمزد در نرم افزار اکسل صورت می گیرد.

برای محاسبه اضافه کاری در اکسل با توجه به جدول حقوق و دستمزد که در آن ساعت شروع به کار، پایان کار، ساعت موظفی ، روز و تاریخ برای همه کارکنان مشخص شده است و برای محاسبه اضافه کاری کارکنان از تابع if استفاده می شود تا مشخص شود که کارکنان بعد از پایان ساعت کاری خارج شده اند یا دیرتر از آن زمان خارج شده اند. اگر از ساعت اتمام کار مدت زمان زیادی گذشته باشد میتوان با کم کردن ساعت خروج فرد از ساعت پایان کار عادی، مانند فرمول زیر به محاسبه ساعت اضافه کاری کارکنان پرداخت.

(ساعت پایان کار- ساعت خروج ;ساعت پایان کار=<خروج)if= اضافه کاری

محاسبه نوبت کاری در اضافه کار

قبل از اینکه به موضوع محاسبه نوبت کاری در اضافه کار بپردازیم باید بدانیم نوبت کاری چیست؟ در بسیاری از مشاغل و شرکت ها براساس اینکه امروزه بسیاری از کارها در صنایع و سازمان ها امکان توقف و تعطیلی کار ندارند نیاز به چرخشی بودن ساعات کاری در طول شبانه روز و انتقال وظیفه از فردی به فرد دیگر وجود دارد که به این مفهوم نوبت کاری گفته می شود. نوبت کاری اغلب در شرکت های صنعتی و تولیدی که اضافه کاری کارکنان نیز امری طبیعی و لازم است براساس قانون اداره کار و با محاسبه فوق العاده نوبت کاری برای کارکنان اعمال می شود. مشاغلی که امکان تعطیلی فعالیت ندارند مانند شرکت های تولیدی و صنعتی، سازمان هایی مانند آتش نشانی، مراکز بهداشتی و درمانی و … از جمله آنها هستند و در آن ها اغلب کارکنان به صورت نوبت کاری در محل کار مشغول به فعالیت هستند.

نوبت کاری به صورت شیفت صبح، شیفت عصر یا شیفت شب برای هر فرد تعریف می شود. کارکنان در زمان شروع به کار و بستن قرارداد با کارفرما از نحوه چرخشی بودن شیفت و نوبت کاری مطلع شده و شرایط مربوطه را می پذیرند. در طول دوره چرخشی شیفت ها نیز با سایر کارکنان نوبت کاری تقسیم می شود و همه افراد در بازه های زمانی مختلف نوبت کاری صبح، عصر و یا شب را تجربه می کنند. در نوبت کاری شیفت شب همراه با سختی و دشواری هایی برای کارگران نسبت به ساعات کاری عادی است و به همین علت قانون اداره کار براساس فرمول خاص به محاسبه نوبت کاری و شیفت شب در قانون کار پرداخته اند که در ادامه محاسبه فوق العاده نوبت کاری در شیفت های کاری به طور کامل بیان شده است.

محاسبه نوبت کاری در شیفت صبح و عصر:

برای نوبت کاری صبح و عصر تعداد نوبت کاری در 110درصد ضرب و حاصل آن در 220ساعت ضرب می شود و نتیجه حاصل بر حقوق پایه کارکنان تقسیم می شود که فوق العاده نوبت کاری شیفت صبح و عصر بدست می آید.

محاسبه نوبت کاری در شیفت صبح، عصر و شب:

برای نوبت کاری صبح و عصر و شب تعداد ساعات نوبت کاری بر 115 درصد ضرب و نتیجه آن در 220ضرب می شود و نهایتا نتیجه حاصل بر حقوق پایه تقسیم می شود تا فوق العاده شیفت صبح و عصر و شب بدست آید.
اضافه کاری چه مزایای و معایبی برای کارمندان دارد؟

بیشتر بخوانید: حضور و غیاب در قانون کار؛ بررسی قوانین حضور و غیاب کارکنان در سازمان ها

تعریف فوق العاده اضافه کار و نحوه محاسبه آن؟

فوق العاده اضافه کار در واقع به معنی مبلغ دستمزد عادی کارگر به علاوه مبلغ اضافه کاری است. تفاوت عمده اضافه کار و فوق العاده اضافه کار بیشتر در سازمانهایی که کار تولیدی انجام میدهند مورد توجه است.

محاسبه اضافه کاری در روز تعطیل چگونه است؟

براساس مواد 51،62 و 63 قانون کار چنانچه کارگران یا کارکنان در روزهای تعطیل رسمی نیز در محل کار فعالیت داشته باشند و روزهای دیگر نیز به جای آن تعطیل نباشند؛ به ساعت موظفی اضافه شده و به عنوان اضافه کاری محاسبه می شود. نحوه محاسبه اضافه کاری در روزهای تعطیل به این صورت است که مدت زمانیکه در روزهای تعطیل رسمی کار کرده اند به عنوان اضافه کار برای آنها در نظر گرفته می شود. اصطلاح تعطیل کار در قانون کار هم به همین موضوع اشاره دارد. 

محاسبه اضافه کار با حضور و غیاب کسرا

یکی از مهم ترین موارد تاثیر گذار در افزایش رضایت و ترغیب بیشتر کارکنان و کارگان در سازمان ها و نهادهای دولتی و خصوصی مختلف، این است که بر اساس کار اضافه ای که انجام می دهد حقوق و دستمزد بیشتری دریافت کند. به همین دلیل لازم است که بر اساس فرمول و قوانین مشخصی اضافه کاری کارگران به صورت دقیق محاسبه شده و به آن ها پرداخت شود. علاوه بر این، کارفرما یا رئیس مجموعه نیز باید بر اساس عملکردی که از کارکنان و کارگران خود انتظار دارد، از نحوه عملکرد آن ها با استفاده از نرم افزار حضور و غیاب مطلع شود. در این نرم افزار می توان علاوه بر درج اطلاعات هویتی کارمندان، با کلیک روی گزینه کارکرد، کارکرد ماهانه مختص هر کارمند را به صورت دقیق محاسبه کرد. در این قسمت می توانید اطلاعات کاملی از ساعت حضور، کل کارکرد ماهانه، مازاد حضور (اضافه کار)، کسر حضور و … را مشاهده و بر اساس آن اضافه کاری کارگران و سقف اضافه کار آنان را محاسبه و پرداخت نمایید. 

اضافه کاری کارگران در سال 1402 چگونه محاسبه می شود؟

در قانون کار به منظور افزایش رغبت و انگیزه کارکنان لازم است که اضافه کاری کارگران به صورت دقیق محاسبه شده و به آن ها پرداخت شود. به همین منظور در قانون کار نیز میزان ساعات اضافه کاری کارگران در طول هفته معین شده است. با این وجود برخی از کارگران و کارمندان به دلیل فشرده بودن کار یا به اتمام رساندن پروژه ای لازم است یا علاقه دارند که بیش از ساعات کاری در محل کار حضور داشته و به فعالیت بپردازند. بر همین اساس برای پرداخت حق و حقوق کارمندان لازم است که فرمول و قانون مشخصی در این زمینه وجود داشته باشد. بر طبق قانون کار سال 1402، قیمت هر ساعت اضافه کاری 40 درصد اضافه بر مزد، به ازای هر ساعت کاری معمولی است. همچنین در صورتی که کارمندان به صورت آنلاین در برخی شرایط کاری با شما همکاری دارند، نحوه محاسبه اضافه کاری کارگران، به صورت زیر است:

قیمت هر ساعت کار اضافه = قیمت یک ساعت کار عادی + 40 درصد از دستمزد یک ساعت کار عادی .

سقف اضافه کاری در قانون کار کارگران چه میزان است؟

موضوع دیگری که برای پرداخت و محاسبه اضافه کاری کارگران مطرح می شود، مشخص کردن سقف پرداخت اضافه کاری است. برای تعیین سقف اضافه کاری نیز طبق قانون کار ماده 59، ساعات کار اضافی که توسط کارفرما تعیین و به کارگران ارجاع داده شده، در هر هفته نباید بیش تر از 4 ساعت در روز باشد. مگر این که بین کارفرما و کارگران توافقاتی انجام شود که بر آن اساس فرد بیشتر از سقف کاری قانونی بتواند در محل کار حضور داشته باشد. بنابراین در صورتی که صرفا هر فرد در طول هفته 4 ساعت اضافه کاری داشته باشد، در طی 30 روز ماه حداکثر سقف پرداخت اضافه کاری کارگران 120 ساعت در ماه خواهد بود. 

بیشتر بخوانید: حداقل حقوق قانون کار ۱۴۰۲ چقدر است؟

آیا حق بیمه اضافه کاری به کارگران تعلق می گیرد؟

یکی از مهم ترین سوالاتی که زمان تعیین و پرداخت اضافه کاری کارگران مطرح می شود، این است که آیا حق بیمه اضافه کاری به کارگران تعلق می گیرد یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید جواب مثبت داد. بر اساس قانون تامین اجتماعی ماده 5، حقوق یا مزد و کارمزد کارگران، شامل هر وجوه نقدی یا غیر نقدی مستمر خواهد بود و در قبال کار انجام شده، باید به فرد اضافه کاری کارگران به او پرداخت شود. بنابراین می توان گفت که در قبال اضافه کاری کارگران، حق بیمه به همه کارگران در هر شرایطی تعلق خواهد گرفت. 

مزایای اضافه کاری کارکنان

1. افزایش درآمد

یکی از اولین و مهمترین مزایای اضافه کاری کارکنان دریافت حقوق و مزایای بیشتر است که بر طبق قانون اضافه کاری براساس تعداد ساعات اضافه کاری کارگران تا میزان 40 درصد به آنها پرداخت می شود.

2. پیشرفت و دریافت سمت شغلی بهتر

یکی دیگر از دلایلی که کارکنان با کارفرما بر سر اضافه کاری توافق می کنند این است که ضمن انجام وظایف می توانند فرصت بیشتری برای پیشرفت شغلی داشته باشند و کارفرما نیز با دیدن تلاش و سخت کوشی کارکنان با درخواست ارتقاء شغلی افراد موافقت می کند. از طرفی اضافه کاری به نوعی شانس کسب مهارت های بیشتر در زمینه های تخصصی شغلی را به افراد میدهد تا تجربیات خود را بهبود دهند.

3. بهبود بهره وری شرکت

با استفاده از فرصت اضافه کاری ضمن استفاده از عملکرد کارکنان؛ شرکت نیز می تواند بهره وری بیشتری داشته و نسبت به حقوق و مزایای کارکنان نیز اقدامات مثبتی صورت می گیرد. افراد تحت عنوان اضافه کاری زمان بیشتری برای انجام وظایف خود دارند و خواه ناخواه بهره وری آنها نیز افزایش خواهد یافت. برخی افراد نیز ترجیح می دهند که در ساعات خلوتی و با مراجعین کمتر از فضای آرام محیط کار استفاده کرده و ساعات کاری مفیدی داشته باشند.

4. اضافه کاری به جای شغل دوم

اضافه کاری این امکان را به افراد می دهد که ضمن درآمد بیشتر در محیطی که با آن انس گرفته اند مهارت های خود را بهبود داده ، ضمن کسب تجربه به آن عنوان شغل دوم نگاه کنند و به جای اینکه پس از پایان ساعت کاری عادی دغدغه رسیدن به محل کار شغل دوم و مسائل ترافیک و خستگی را داشته باشند در همان محل شغل اصلی خود به دانش و تجربیات خود افزوده و درآمد بیشتری نیز داشته باشند، بدون اینکه در رفت و آمد با خسته کردن خود طبق برنامه ریزی به بسیاری از کارهای خود نیز نرسند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع قرارداد کاری و بررسی تفاوت آن‌ها

معایب اضافه کاری کارکنان

1. آسیب های جسمی و روحی

بسیاری از افراد به دلیل خستگی و آسیب های جسمی و روحی ناشی از اضافه کاری از قبول آن خودداری می کنند. اغلب کارکنان در محیط های تولیدی و صنعتی که یا به عنوان اپراتور پای دستگاه هستند و به صورت ایستاده و با دست بسیاری از فعالیت هایشان را انجام می دهند؛ یا اینکه به صورت کارمندی دائما پشت میز و کامپیوتر نشسته اند که هر یک از اینها در طولانی مدت آسیب های جبران ناپذیری به همراه دارد.

از طرفی با فعالیت طولانی مدت و انجام یک کار به مدت زمان طولانی از نظر ذهنی و روحی نیز خسته شده و سلامت روان افراد نیز دچار آسیب می شود. استرس و اضطراب ناشی از مسئولیت های محل کار ممکن است حتی از آسیب های جسمی وارده بیشتر باشد. حجم بالای کار و درخواست های کارفرما در مدت طولانی فشار روحی زیادی را به افراد وارد می کند.

2. از دست دادن زمان مفید

اضافه کاری در بسیاری مواقع موجب از دست دادن زمان مفید نیز شده و کارکنان بیشتر از اینکه برای خود، خانواده یا دوستان وقت بگذارند یا به کارهای عقب افتاده رسیدگی کنند زمان مفید و آزاد خود را در محیط کار سپری می کنند. یا به دلیل اضافه کاری انجام بسیاری از کارهای شخصی را به زمان دیگری موکول می کنند. پس باید بدانید که همه زندگی در کار خلاصه نمی شود شاید شما نیز به اندازه خیلی از افراد از کار خود رضایت داشته باشید و محیط کار خود را دوست داشته باشید اما برای خود نیز وقت بگذارید تا در طولانی مدت با از دست دادن انگیزه و انرژی مواجه نشوید.

3. افزایش نارضایتی شغلی

اضافه کاری و صرف زمان طولانی در امور مربوط به شغل با گذشت زمان انگیزه و اشتیاق شما را کم می کند و انرژی اولیه را برای ادامه کار نخواهید داشت؛ که منجر به نارضایتی شغل می شود. همه این موارد منجر به کاهش بهره وری و خلاقیت افراد می شود و حتی ممکن است از جایگاه فعلی خود نیز ناراضی باشید و روحیه کاری خود را نیز از دست دهید.

بیشتر بخوانید: منظور از شناوری ساعت کار اداری یا ساعت کار منعطف چیست؟

سوالات متداول پیرامون اضافه کاری سال 1402

1. اضافه کاری چیست؟

اصطلاح اضافه کاری زمانی به کار می رود که کارکنان سازمان بیش از سقف ساعت کاری عادی که 8 ساعت در روز است در محل کار مشغول کار باشند. که بر طبق قانون اضافه کاری 1402 و شرایط اضافه کاری در قانون کار بیش از 4ساعت در طول روز تجاوز نمی کند.

2. دستمزد اضافه کاری بر طبق قانون اضافه کاری 1402 چقدر است؟

مزد هر ساعت اضافه کاری 1402 و قیمت هر ساعت اضافه کار معادل 241.395 ریال است. بر طبق قانون اضافه کاری، حقوق هر ساعت اضافه کاری کارمندان معادل یک 1.4 حقوق پایه است و با توجه به حقوق هر ساعت کار عادی طبق قانون کار هزینه اضافه کاری برابر 337.954 ریال است. از آنجایی که خارج از ساعت کار عادی کارگران موظف به انجام فعالیت نیستند و این امر بر اساس توافق بین کارگر و کارفرما صورت می گیرد. بر طبق قانون کار کارگران حداکثر تا 44 ساعت در هفته موظف به کار هستند.

3. آیا اضافه کاری پرستاران اجباری است؟

براساس بند 5 بهره وری اضافه کاری در پرستاران اجباری نیست و فقط در صورت توافق بین پرستار و کارفرما تا سقف 80 ساعت می توانند اضافه کاری داشته باشند و هرگونه اجبار در اضافه کاری به عنوان تخلف محسوب می شود.

4. مجازات کار اجباری طبق قانون چیست؟

بر طبق ماده 172 قانون وزارت کار، زمانی که کارفرما فرد را مجبور به انجام کار در خارج از ساعت عادی کار کند موظف به پرداخت دستمزد کار انجام شده است و علاوه بر آن محکوم به جریمه نقدی به میزان 200 برابر حداقل دستمزد روزانه کارگر و حبس از 91 روز تا یک سال خواهد شد.

5. آیا اضافه کاری جز سابقه محسوب می شود؟

 

6. فرم اضافه کاری ساعتی چیست؟

 

بیشتر بخوانید: شرایط استخدام معلولین و افراد توانیاب در سازمان ها چگونه است؟

نتیجه گیری در مورد قوانین اضافه کاری کارمندان

همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد محاسبه اضافه کار فقط زمانی انجام می شود که ساعات کار موظفی تکمیل شده باشد. باید این نکته را نیز مورد توجه قرار دهید که در صورت انجام اضافه کاری بیش از ساعات مقرر شده اضافه کار در سازمان، ممکن است اضافه کار به شما تعلق نگیرد. بنابراین با دانستن قوانین اضافه کاری و به طور کلی قوانین مربوط به کار می توانید بهره وری خود را افزایش داده و همچنین از میزان حق و حقوق دریافتی خود از سمت کارفرما آگاهی بیشتری کسب کنید.