منظور از روش تجزیه و تحلیل swot چیست؟ | آشنایی با ماتریس swot

تجزیه و تحلیل swot ابزاری قدرتمند است که برای ارزیابی فضای رقابتی در سازمانها و شرکتها در جهت تدوین و برنامه ریزی استراتژیک استفاده می شود. تجزیه و تحلیل swot به سازمان ها کمک می کند تا با شناسایی نقاط قوت و ضعف با استفاده از فرصت ها و تهدیدهای بازار رقابتی استراتژی مناسب سازمان را تنظیم کنند. ما نیز در این مقاله ضمن پاسخ به سوال منظور از روش تجزیه و تحلیل swot چیست؟ تلاش میکنیم تا به مطالبی در خصوص ماتریس swot و کاربردهای آن در سازمان ها بپردازیم.

تعریف ماتریس SWOT

Swot در واقع کلمه اختصاری عبارت های Strengths ،Weaknesses ،Opportunities و Threats است که به معنی نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدها بیان می شود. تحلیل swot با ارزیابی موقعیت شرکت ها در بازار رقابتی برای توسعه استراتژیک آن بکار می رود. آنالیز swot این کار با بررسی عوامل داخلی و خارجی و توانمندی های سازمان انجام می دهد.  

تحلیل swot با هدف ارزیابی دقیق بر مبنای واقعیت نقاط ضعف و قوت سازمان ها طراحی شده است. سازمان با اجرای دقیق swot حقایق و واقعیت ها را بررسی می کنند و با بکارگیری تحلیل swot سعی در تدوین استراتژی سازمان دارند و swot  در نقش راهنما عمل می کند و نه به عنوان توصیه ای که از آن چشم پوشی شود.

چهار فاکتور مهم نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت  و تهدیدها به ارزیابی عملکرد سازمان و کارکنان کمک می کند و در ادامه به بهترین شکل ممکن سازمان ها از فرصت های پیش رو استفاده می کنند تا ضعف های موجود را بهبود داده و سازمان را با استفاده از نقاط قوت در مقابل تهدیدها محافظت می کنند. تجزیه و تحلیل swot به سازمان ها از طریق تدوین استراتژی اصولی  برای حضور موفق در بازار رقابتی کمک می کند. سازمان ها هم برای کسب نتایج مطلوب از تحلیل swot برای بهبود ارزیابی ها و برنامه ریزی های سازمانی بهره مند می شوند.

در تجزیه و تحلیل swot؛ s تحت عنوان نقاط قوت یا همان شاخص های مثبت سازمان و ویژگی هایی که موجب برتری سازمان نسبت به رقبا می شود شناخته می شود. W نقاط ضعف به ویژگی های منفی سازمان که موجب ضعف سازمان در مقابل سایر رقبا می شود اشاره دارد.O  فرصت ها شامل عواملی خارج از سازمان هستند که برای بهبود عملکرد و کارایی سازمان در راستای رشد و پیشرفت آن بکار می رود. T یا تهدیدها به عوامل خارج از سازمان که بر کارایی سازمان تاثیر منفی میگذارد اشاره می کند.

اغلب سازمانها از آنالیز SWOT برای ارزیابی عملکرد، خدمات یا محصولات و پروژه های در حال اجرا یا اجرا شده استفاده می کنند و با هدف ارزیابی بازار رقابتی بکار می برند. از روش تجزیه و تحلیل SWOT سازمان ها غیردولتی یا اشخاص حقیقی هم برای ارزیابی استراتژی کسب و کارشان بهره مند می شوند. تمرکز اصلی SWOT به آگاهی بخشی  نسبت به عوامل داخلی یا خارجی سازمان که بر تدوین استراتژی موثر است و تاثیر عوامل بر اقدامات مقابله ای سازمان در بازار رقابتی است.

بیشتر بخوانید: OKR چیست و چه نقشی در رشد سازمان ها دارد؟

نمودار swot چه اجزایی دارد؟

نمودار SWOT شامل چهار مولفه اصلی نقاط قوت، نقاط ضعف، تهدیدها و فرصت ها است که با شناخت و بررسی هر یک از این مولفه های در داخل و خارج از سازمان می توان نسبت به تدوین استراتژی سازمان اقدام کرد. که نقاط قوت و ضعف از جمله عوامل درون سازمانی در کسب و کارها محسوب می شود که سازمان با بررسی این دو عامل در خصوص منابع درآمدی و فرصت های سرمایه گذاری،منابع فیزیکی مانند تجهیزات و مواد اولیه، منابع انسانی همان کارکنان سازمان و در نهایت برنامه های در حال اجرا و پروژه های سودمند اطلاعاتی را کسب می کنید که تسلط بر عوامل درون سازمانی موجب تقویت کسب و کارتان می شود.

فرصت ها و تهدیدها از آن دست عوامل برون سازمانی است که افراد و سازمان ها را تحت تاثیر قرار می دهد. موقعیت های خاص و مختلف می تواند برای هر سازمان همراه با فرصت ها و همچنین تهدیدهایی باشد که گاهی از مدیریت و کنترل شما خارج می شود که پس از شناسایی این عوامل باید تصمیماتی مناسب در این خصوص اتخاذ شود و از نقاط قوت سازمان همسو با فرصت های ایجاد شده بهره مند شده و همچنین نسبت تهدیدهای بازار رقابتی برای تقویت نقاط ضعف برنامه ریزی اصولی و دقیق صورت گیرد. در ادامه به برخی از این عوامل بیرونی اشاره شده است:

• خدمات و محصولات ساخته شده با فناوری های روز دنیا و یا نیاز مخاطبان
• تحولات اقتصادی (داخلی، منطقه ای، یا بین المللی )
• یافتن سرمایه گذاری یا حمایت مالی
• تغییر نیاز مصرف کننده و مشتریان در سطح جامعه
• ارتباطات با کسب و کارهای مشابه و همکار
• مسائل غیرقابل پیش بینی در بعد سیاسی، اجتماعی و ارتباطات بین المللی

strengths یا نقاط قوت

با توجه به اینکه هر کسب و کار یا سازمانی چه نوعی فعالیتی دارد یا چه خدماتی را ارائه می دهد می توان نقاط قوت آن را شناسایی کرد. نقاط قوت در یک جمله به کارهایی که شما بهتر از سایر رقبا انجام می دهید اشاره دارد. نقاط قوت می تواند در نوع محصولی که عرضه کردید یا در میزان تولید شما قابل مشاهده باشد. برخی سازمان های نیز نقطه قوت خود را در مدیریت و داشتن تیم قوی می دانند. به طور خلاصه نقاط قوت نشان می دهید که برتری سازمان شما چیست که شما را از رقبا جدا کرده است.

نقاط قوت شامل ویژگی هایی است که مسیر را برای رسیدن شما به اهداف برنامه ریزی شده مرتفع کرده و بوسیله این نقاط قوت می توانید محصولات یا خدمات متفاوت ارائه داده یا مشتریان بیشتری جذب کنید. نقاط قوت می تواند قابل مشاهده باشد یا نه. با بررسی برخی موارد به راحتی می توانید نقاط قوت سازمان را شناسایی کنید و با استفاده از آن ها تهدیدها را به فرصت تبدیل کنید. از جمله موارد می توان به این مورد اشاره کرد که ویژگی یا شاخصه کلیدی که موجب تمایز شما از سایرین شده است چیست؟ یا اینکه مشتریان شما بیشتر خواستار کدام یک از محصولات یا خدمات شما هستند؟ با طرح سوالاتی از این دست به راحتی می توانید نقاط قوت خود را شناسایی کنید.

بیشتر بخوانید: توسعه کسب و کار چیست؟ ۱۰ استراتژی کاربردی برای توسعه کسب و کارها

weaknesses یا نقاط ضعف

گام دوم پس از شناخت نقاط قوت، در نظر گرفتن نقاط ضعف برای بهبود کارایی سازمان است. اینکه بدانید چه چیزی باعث عقب افتادن شما از رقبا شده است یا اینکه کدام محصول وبه چه دلیل مورد درخواست مشتریان نیست؟ ضمن برطرف کردن مسائل، تلاش می کنید تا عملکرد بهتری داشته و نقاط ضعف خود را بهبود دهید. داشتن نقاط ضعف در هر سازمانی امری طبیعی است اما حل نکردن آن مانعی بزرگ است که موجب ضعیف شدن برند شما، بی انگیزگی کارکنان شده و از دستیابی شما به اهداف برنامه ریزی شده جلوگیری می کند. نقاط ضعف می تواند داشتن تیم کارکنان ضعیف، مواد اولیه نامرغوب، نداشتن سرمایه گذار یا حتی نداشتن مدیریت قوی باشد.

به هر شاخصی در سازمان که شما را تضعیف کند یا محدودیت هایی را در خدمات یا محصولات شما ایجاد کند موجب عدم پیشرفت شده و قطعا سازمان شما در بازار رقابتی و از سایر رقبا عقب می مانید. مدیران سازمان ضمن شناسایی نقاط ضعف اقدام به تدوین استراتژی مطلوب کرده و همراه با از بین بردن محدودیت ها و نقاط ضعف با بهره گیری از تحلیل SWOT نقاط ضعف را به نقاط قوت تبدیل کرده و از فرصت ها بهترین استفاده را می برند.

• برای شناخت بهتر نقاط ضعف سازمان می توان برخی سوالات را مطرح کرد:
• چه  عامل یا عواملی موجب محدودیت سازمان در بازار رقابتی شده است؟
• مشتریان یا مخاطبان از کدام یک از خدمات و به چه علت ناراضی هستند؟
• بیشترین دلیل بی اعتماد و نارضایتی مشتریان کدام مورد است؟
• چرا نمی توانیم مشتریان معمولی را به مشتریان وفادار تبدیل کنیم؟
• علت حفظ نکردن مشتری ها چیست؟

opportunities یا فرصت ها

زمانیکه افراد از طرق مختلف با کسب و کار شما آشنا می شوند و  لید یا سرنخ های شما افزایش می یابد این خود فرصتی برای پیشرفت سازمان محسوب می شود. فرصت ها می تواند در قالب رقبای کم در حوزه کاری شما، نیازهای مختلف مشتریان به خدمات شما و یا ایجاد راه های ارتباطی از روش های گوناگون مشاهده شود.

فرصت ها شامل عوامل خارجی است که به نفع کسب و کارشما و موجب افزایش سود برای شما می شود و شرایط را برای حضور فعال در بازار رقابتی فراهم می کند. شما به عنوان مدیر سازمان باید این فرصت ها را به موقع شناسایی کرده و از آن به نفع احسنت استفاده کنید.

threats یا تهدیدها

مولفه چهارم در تحلیل SWOT تهدیدهایی است که بر سر راه هر کسب و کار وجود دارد. این تهدیدها شامل ریسک های موجود برای تصمیم گیری در قبال پروژه ها با توجه به شرایط بازار رقابتی می شود که اگر این تهدیدها به خوبی ارزیابی و آنالیز نشود مانع پیشرفت کسب و کارتان خواهد شد.

تهدیدهای کسب و کار موجب آسیب به سازمان شده و منافع سازمان را به خطر می اندازند. مدیران سازمان با ارائه راهکارهایی مناسب سعی در کاهش ضررهای ناشی از این تهدیدها هستند. تهدیدها می تواند مواردی از جمله گران شدن هزینه مواد اولیه، رقبای زیاد در بازار یا خروج نیروی کار مفید باشد.همانند سه مولفه قبلی برای شناسایی تهدیدها هم می توان سوالاتی را طرح کرد که عبارتند از:

• تحلیل رقبای بازار موقعیت آنها را چگونه نشان می دهد؟
• تحولات بازار بر فروش سازمان تاثیری داشته است؟
• پیشرفت تکنولوژی به چه میزان بر جایگاه کسب و کارتان تاثیر گذاشته است؟
• کاهش قدرت خرید مردم بر درآمد و بازدهی شما تاثیر دارد؟

بیشتر بخوانید: مدل bsc یا کارت امتیاز متوازن چیست؟ 4 معیار اصلی کارت مدل BSC

استفاده از آنالیز swot چه مزایایی برای سازمان ها دارد؟

تحلیل سوات (SWOT) یک روش تحلیلی برای برنامه استراتژیک سازمان ها بشمار می رود که افراد با برگزاری جلسات متعدد نسبت به شناسایی نقاط ضعف و قوت خود تلاش کرده و تبادل نظر می کنند. از بین ایده هایی که در این جلسات بیان می شود میتوان در جهت تدوین برنامه استراتژیک مطلوب اقدام کرد. اغلب سازمان ها از تحلیل SWOT برای بخش های بازاریابی، فروش یا حتی تولید بهره می گیرند و به مرور زمان متوجه تغییرات حاصل از تجزیه و تحلیل SWOT در بخش های مختلف سازمان می شوید.

با استفاده از آنالیز SWOT برای بدست آوردن اطلاعاتی در خصوص موقعیت فعلی سازمان در مقایسه با رقبا استفاده می شود تا برای دستیابی به اهداف بلند مدت و چشم اندازهای سازمان از آنها بهره مند شوید. روش تجزیه و تحلیل SWOT در برنامه ریزی های مختلف سازمان برای بهبود کارایی سازمان، توسعه خدمات، تدوین استراتژی مناسب برای حضور فعال در بازار رقابتی و کسب مزیت رقابتی به کسب و کارهای مختلف کمک می کند.

زمانیکه به استفاده از روش تجزیه و تحلیل SWOT شما عوامل درونی و بیرونی را شناسایی کردید می توانید بررسی کنید که آیا پروژه های در دست اجرا امکان ادامه دادن دارد یا اینکه اقدامات فعلی سازمان تاثیر منفی بر اهداف سازمان نداشته باشد. از جمله اهداف و برنامه ریزی هایی که با استفاده از تحلیل SWOT می توان به آنها دست یافت عبارتند از:

• تولید و توسعه خدمات جدید کسب و کار
• تصمیم برای اقداماتی از قبیل استخدام، ارتقاء درجه کارکنان و مسائل مربوط به منابع انسانی سازمان
• بهبود عملکرد سازمان برای ارائه خدمات بهتر به مشتریان
• یافتن سرمایه گذار برای سازمان

در مجموع تحلیل SWOT با شناسایی فرصت ها و تهدیدها به مقابله با مسائل پیش روی سازمان کمک می کند. این روش یکی از تکنیک های شناسایی و تجزیه و تحلیل یا برنامه ریزی سازمان است که به عنوان راهنما می توان از آن بهره مند شد. از جمله مزایایی که SWOT برای سازمان  ها دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاربردهای مختلف

همه کسب کارهای کوچک یا بزرگ می توانند بدون هیچ محدودیتی از تحلیل سوات برای تحلیل بازار رقابتی، توسعه خدمات یا تدوین استراتژی استفاده کنند.

• کم هزینه

تحلیل SWOT یکی از روش های برنامه ریزی استراتژیک است که بدون نیاز به مهارت تخصصی و توسط هر سازمانی یا کسب و کار قابل اجراست. و از طرفی یکی از ابزارهای تحلیل کم هزینه بشمار می رود.

• شناسایی رقبا

تحلیل SWOT با شناسایی رقبا به حضور فعال سازمان در بازار رقابتی کمک می کند. ماتریس سوات با ایجاد استراتژی بر اساس نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها به شما برای بهره مندی بهتر از فرصت ها با استفاده نقاط قوت کمک می کند.

•  همدلی و مشارکت بیشتر کارکنان

با اجرای تحلیل SWOT مدیریت و کارکنان سازمان نسبت به نقاط ضعف و قوت خود آگاهی بیشتری دارند و قطعا این عامل تاثیرگذاری بر افزایش همدلی و مشارکت کارکنان است. همدلی و تعامل منابع انسانی سازمان موجب شناسایی بیشتر عوامل درونی شده و برای مقابله با عوامل بیرونی (فرصت ها و تهدیدها) که در نتیجه اقدامات و تصمیمات به جا و اصولی اتخاذ می شود.

ترسیم آینده بهتر برای سازمان

با استفاده از تحلیل SWOT همه نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها در قالب ماتریس سوات ترسیم می شود و در آینده اثرگذاری بیشتر و بهتری از این عوامل را در کسب و کار خواهید دید.

بهره مندی از همه منابع

ماتریس سوات به مدیران سازمان ها این امکان را فراهم می کند که به خوبی منابع را شناسایی را کرده و در راستای دستیابی به چشم انداز سازمان به کار گرفته شده و در نهایت بهره وری افراد سازمان نیز بهبود می یابد.

نمونه ماتریس سوات (swot)

ماتریس سوات (SWOT) برای شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها در جهت رشد و موفقیت کسب و کار بکار می رود و این ماتریس در قالب جدول چهار بخشی تحت عنوان ماتریس سوات ترسیم می شود. در ادامه به بررسی چند نمونه ماتریس سوات پرداخته ایم.

بیشتر بخوانید: سیستم BPMS چیست؟ مدیریت فرآیند کسب و کارها چگونه ممکن میشود؟

نمونه ماتریس سوات: ماتریس SWOT شرکت گوگل

زارا یکی از شرکت های تولید کننده پوشاک در سطح دنیا بشمار می روشد که با برندهای مشهور برشکا (Bershka)، استرادیواریوس (Stradivarius) و ایندیتکس (Inditex) رقابت می کند.

چه نوع استراتژی های در تحلیل سوات به کار می رود؟

استراتژی تهاجمی (SO)

در استراتژی تهاجمی با بهره مندی از نقاط قوت فرصت هایی که برای کسب و کارتان فراهم می شود را برای پیشرفت سازمان بکار می گیرید. با همسو شدن نقاط قوت و فرصت ها قطعا احتمال موفقیت بیشتری برای سازمان وجود دارد.

استراتژی رقابتی (ST)

استراتژی رقابتی با استفاده از نقاط قوت تاثیر تهدیدهایی که بر سر راه کسب و کار وجود دارد را کاهش داده و محصولات و خدمات برندتان را از سایر رقبا جدا می کنید.

استراتژی محافظه کارانه (WO)

استراتژی محافظه کارانه به شما این امکان را می دهد که با شناسایی فرصت های پیش رو اثرگذاری تهدیدها را کاهش دهید. به طور مثال یک شرکت بازاریابی و تبلیغات که میزان هزینه مشخصی را برای تبلیغات در نظر دارد می تواند در کنار تبلیغات برنامه های تفریحی و سرگرمی را با هزینه کم در نظر بگیرد؛ اینگونه برنامه ریزی ها موجب شناخت بیشتر مخاطبان از برند شما و ماندگاری بهتر شما در ذهن مشتریان می شود.

استراتژی تدافعی (WT) 

در استراتژی تدافعی سازمان ها تلاش می کنند با از بین بردن تهدیدهای ناشی از عوامل بیرونی نقاط ضعف خود را نیز بهبود دهند. با توجه به اینکه رقبا با شناسایی نقاط ضعف شما و با استفاده از تهدیدهای بازار شما را تحت فشار قرار داده و تاثیر منفی زیادی بر کسب و کار شما  دارند اما با استفاده از استراتژی تدافعی می توانید تا حد زیادی این موقعیت را مدیریت کنید و از آن خارج شوید.

بیشتر بخوانید: سیستم ERP چیست؟ همه چیز در مورد برنامه ریزی منابع سازمانی

جمع بندی تحلیل swot چیست؟

در این مقاله به این موضوع پرداختیم که منظور از روش تجزیه و تحلیل swot چیست؟ و در ادامه مطالبی در جهت آشنایی با ماتریس swot بیان شد. روش تجزیه و تحلیل SWOT روشی مناسب برای تدوین برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان محسوب می شود که با بررسی و شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها موجب استفاده بهینه از فرصت ها با بکارگیری نقاط قوت در جهت موفقیت کسب و کار در بین رقبا خواهد شد.

از طریق تحلیل SWOT شما می توانید عواملی درونی و بیرونی موثر بر سازمان را شناسایی کنید و برای طراحی برنامه ریزی کسب و کار بهره برداری کنید. این فرآیند آنالیز SWOT ضمن تسریع فرآیند رشد کسب و کار زمینه را برای توسعه و پیشرفت سازمان شما فراهم می کند. SWOT با برنامه ریزی همه جانبه برای کسب و کارتان، تکنیک هایی را برای موفقیت سازمان به شما ارائه می کند و به عنوان راهنما می توان  از آن بهره مند شد.

تجزیه و تحلیل SWOT به عنوان یکی از روش های برنامه ریزی و تدوین استراتژیک ابزار آنالیز را برای شما فراهم کرده است که ضمن شناسایی عوامل درون سازمانی (نقاط ضعف و قوت) و عوامل برون سازمانی (فرصت ها و تهدیدها) تحلیل و طراحی هایی بر مبنای واقعیت و حقیقت را ایجاد کرده و در ایجاد ایده های خلاقانه سازمانی نیز بی تاثیر نیست.